یکی از جرايمــی که زمینه های وقــوع آن در اجتماع پدید می آید و همواره به عنوان یکی از مهمترین عوامل مختل‌کننده امنیت اقتصادی و برهم زننده آسایش عمومی جامعه شناخته مي شود، جرايم اقتصادی است.
با توجه به اینکه تعالیم انسان ساز اسلام، نقش مهمی در تربیت انسان ایفا میکند، این سؤال مطرح می شود که راهکارهای تربیتی اسلام درباره پیشگیری از جرايم اقتصادی چیست؟
با آغاز پیدایش مفهوم مالکیت در جوامع بشری، بشر با پدیده های مجرمانه سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری و... روبه رو شد.
وجود اینگونه ناهنجاری ها و چالش ها، آدمي را بر آن داشت تا تدابیر و اقداماتی را برای حفاظت و حراست از اموالش اتخاذ كند.
در همین راستا، سیاست کیفری و سرکوبگرانه برای سالهای طولانی در همه کشورها به عنوان ابزاری برای مبارزه با جرم اعمال می شــد؛ اما امروزه با توجه به تحولات شگرفی که در جوامع پدید آمده است «اِعمال سیاست پیشگیری» بسیار عاقلانه تر و متناسب تر از اعمال سیاست کیفری است و به همین دلیل در سیاست جنایی نوین، گرایش «پیشگیری» در کنار گرایش «سرکوبگرانه» قرار دارد. مکاتب الهی و به طورخاص مکتب اســلام، توجه ویژه به تدابیر پیشگیرانه دارند که مهمترین این موارد به شرح ذیل است:
ترویج فرهنگ کار و تلاش
گاهــی در جامعه زمینه کار وجود ندارد اسـلام بــرای مقابله با این معضل برنامه هــای حمایتی زکات، خمس، فــیء و انفال، خراج و مالیات، کفارات، تشــویق به انفاق، صدقه و دستگیری از مستمندان، قرض الحســنه و... را در نظر گرفته است که با عملي شدن این سیاست ها، ثروت از حالت رکود و تراکم خارج شده و در مسیر صحیح و طبیعی به جریان می افتد و با حرکت خویش هم از میزان فقر و محرومیت اقشار ضعیف و کم درآمد میکاهد و هم زمینه اشتغالزایی را فراهم میکند.
گاهی در جامعه زمینه های کار و اشتغال وجود دارد؛ اما عده ای به دلایلی چون تنبلی، یا ننگ دانستن برخی از کارها، از کار طفره رفته و کار نمی‌کنند. اسلام برای از بین بردن این معضل سعي مي كند با استفاده از دو روش تربیتی «تشویق» و «هشدار» فرهنگ کار و تلاش را در جامعه گسترش دهد.
امام موســی کاظم(ع) در این زمینه می فرماید: «خداوند بنده بیکار را دشمن می دارد.«
امام صادق (ع) نیز افرادی را که بار زندگی خود را بر دوش دیگران تحمیل میکنند از رحمت خدا به دور دانسته است. در برخی از روایات دست از کار و تلاش کشیدن، به عنوان یکی از موانع استجابت دعا معرفی شده است.
ارايــه راهکارهای تربیتی برای مبارزه با حرص و طمع
یکی از مهمترین عواملی که نقش پررنگی در وقوع جريم اقتصادی دارد حرص است. این صفت همانند بیابانی است ناپیدا که از هر طرف بروی، به جایی نرسی، و نظیر چاهی است بی انتها، که هرچه در آن فرو روی، عمق آن را نیابی.
پیامبر اعظم(ص)در توصیف آن می فرماید: «اگر فرزند آدم دو بيابان پر از طلا داشته باشد، خواهان بيابان سومى (از طلا) است.«
بسیاری از جرايم اقتصادی نظیر احتکار، اختلاس، کلاهبرداری، رشوه و... ریشه در حرص دارد.
پیشه كردن قناعت
قناعت حالتی است که باعث می شود «انسان به اندازه نیاز خود اکتفا كند.» برخورداری از این ترمز موجب می شود که انسان ضمن امید به رحمت الهی و کار و تلاش، با درایت و برنامه ریزی صحیح، میان دخل و خرجش رابطه منطقی برقرار كرده تا در هر شرایطی و به خصوص در هنگام مواجهه با بحران ها و چالش های روزگار، به سالامت از آن عبور كند.
توجه به پایین تر از خود در امور مادی
امام صادق(ع) در این زمینه می فرماید: «در توانایی های مالی به افرادی که از تو پایین تر هستند نگاه کن، نه به آنهایی که موقعیت بهتری نسبت به تو دارند. اين روش تو را به آنچه خدا برايت قسمت كرده قانع تر مي كند و به افزايش روزى از جانب خدا شايســته تر مي شوى.«
برجسته سازی اهمیت حق الناس
امام صادق(ع) در این زمینه می فرماید: «هر كس بدهی داشته باشد و به فکر ادای آن باشد از جانب خداوند دو محافظ او را در پرداخت َدین یاری می رساند.» در اهمیت حق الناس همین بس که تضییع و پایمال كردن آن حتی با قطرات خون شهید هم آمرزیده نمی شود. همچنيــن می توانیم براي جلوگيري از بــروز جرايم اقتصادي راهكارهايي همچون بیدار کردن وجدان ها، توصیه به همنشــینی با نیکان و ارايه راهکارهای تربیتی بــرای از بین بردن فرصت های بزه دیدگی نيز اشاره كرد.
هفته نامه خبری بانک مسکن
► سفیر چین : هزاران ایرانی را سرکار گذاشتیم!
دستاورد برجام در بخش کشاورزی/ سرمایه‌گذاری ۳۰۰ برابر شد ◄
