با وجود همه ادبیاتی که راجع به نفرین منابع(Resource Curse) هست من تمایل دارم تا به برخی نتیجه گیری ها از این فرضیه حداقل در سطح منطقه خودمان باور نداشته باشم.
نفرین منابع می گوید کشورهایی که دارای منابع طبیعی فراوان (مثل نفت یا مس) هستند در مقایسه با کشورهایی با درآمد سرانه مشابه خودشان سطح پایین تری از توسعه یافتگی نیروی انسانی و نهادها دارند. این به نظرم چندان عجیب نیست. اگر کشور الف مجبور شده باشد تا با اتکا به صادرات و تولید به سطحی از درآمد سرانه برسد و کشور ب صرفا با فروش منابع طبیعی؛ احتمالا کشور الف مجبور بوده تا وضعیت خیلی خوبی در نهادها و نیروی انسانی داشته باشد تا بتواند این سطح از درآمد را تولید کند.
نکته ای که برای من کم تر قابل باور است ربط دادن وضعیت فعلی به داشتن منابع و به عبارت دیگر طرح این فرضیه است که "ما اگر نفت نداشتیم وضع مان به تر بود". این را من خیلی تردید دارم. مشاهداتی از منطقه خودمان باعث می شود تا این تردید را داشته باشم. توزیع نفت در بین کشورها تابع خصوصا زمین شناسی است که تقریبا هیچ ربطی به خصوصیات فرهنگی و نهادی و کشاورزی و غیره کشورها ندارد لذا اگر یک گروه از کشورها را در یک منطقه داشته باشیم که در یک دوره زمانی در برخی از آن ها نفت کشف شده و در برخی دیگر نه ؛ آن وقت می توانیم یک نمونه عالی از دو گروه دارای تفاوت در این متغیر داشته باشیم. شبیه به مفهومی که در روش Regression Discountinuity استفاده می شود.
درآمد سرانه فعلی کشورهای نفت خیر عرب (عربستان؛ کویت؛ امارات؛ عراق؛ قطر؛ لیبی و ...) را کشورهای هم سایه آن ها ولی بدون نفت قابل توجه (اردن؛ سوریه؛ یمن؛ مراکش؛ مصر؛ سودان و ...) مقایسه کنید.شاهدخواهید بود وضعیت شاخص های آنها نسبت به ما خیلی بهتر است و با وجود منابع نفتی وضع قابل قبولی دارندآیا نفرین منابع بر کشور های عربی بی تاثیر است.
در غیاب مازاد قابل توجه تولید شده در بخش هایی مثل صنعت و کشاورزی (ایران اواخر قاجار؛ افغانستان فعلی) کشور عقب مانده به لحاظ نهادها ممکن است در تله فقر قرار گیرد و تا مدت طولانی از آن بیرون نیاید. درآمد منابع طبیعی امکانات فراوانی برای سرمایه گذاری اولیه در نیروی انسانی؛ نهادهای مدرن؛ زیرساخت های فیزیکی (جاده و راه آهن و ...) و امنیت (ارتش) فراهم می کند که پایه رشد های بعدی (حتی بدون نیاز به درآمد منابع طبیعی) را ایجاد می کند.
بنا بر این کوتاهی های خودمان را نمی توانیم به گردن نفت بیندازیم که اگر نبود این نعمت خدادادی ...
منبع: وبلاگ یک لیوان چای داغ
► بانکدارى اسلامى مقاوم در برابر بحران
حادثه‌اي به نام تخلفات بودجه‌اي دولت ◄
