بانکدارى اسلامى مقاوم در برابر بحران

پنجشنبه ، 5 دی 1387 ، 15:13

 

بحران مالی اخیر که از سال 1929(بحران بزرگ) تاکنون بی سابقه بوده است جایی برای بدبینی های سنتی جامعه  اروپایی نسبت به دنیای اسلام باقی نگذاشته و مطالعه ساختارگرایانه اقتصاد لرزان لیبرال سرمایه داری غرب آنها را وادار نموده تا به سمت بازار و تولیدی مقید و اخلاق مدار حرکت نمایند.


از آنجایی که بسیاری از کارشناسان اقتصادی و اجتماعی غرب، علت اصلی بروز بحران مالی اخیر را نرخ بهره معاملات قماری می دانند، سرمایه گذاری و بانکداری اسلامی می تواند در این خصوص به کمک آنها شتابد و چون اساس سیستم اقتصاد اسلامی بر «شانس» و «بخت» بنا نشده و از نظر فقهی، معاملات بر اعیان مشخص تعلق می گیرد، می تواند ریسک های مالی را در اقتصاد کاهش دهد.


به همین علت توجه به حوزه اقتصاد اسلامی در این کشورها در ماههای اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است:
1- پس از ورشکستگی چند بانک اسلامی (دارالمال اسلامی) در مصر در اوایل دهه 1990، صندوق بین المللی پول در سطح گسترده ای نسبت به فعالیت این دسته از بانکها به اعتراض پرداخت و با انتقاد از داخل کردن مفاهیم اسلامی در تجارت و اقتصاد، از سیستم بانکی کشورهای اسلامی که از مبنای شریعت استفاده می کنند خواست تا خود را با هنجارهای بین المللی حسابداری و مالی سازگار سازند. اما با بروز بحران مالی اخیر در آمریکا که به دلیل ارائه وام های بی پشتوانه رهنی و سفته بازی در بازارهای بورس اوراق مالی آغاز و تبدیل به معضلی جهانی گردید، سیل انتقادات به الگوی اقتصاد آمریکایی در جهان روان شد.


2- «امیدوارم جناب پاپ بندیکت شانزدهم ما را ببخشد. اینک در زمانه ای که در سیر پرآشوب بحران مالی به سر می بریم و این  بحران در مسیر خود تمام شاخص های اقتصاد- سرمایه داری را جارو می کند، باید به جای خواندن انجیل، قرآن بخوانیم... اگر بانکداران آزمند در بازدهی وجوهی که سهامداران نزد آنها به ودیعه گذارده اند، اندکی شریعت نبوی را رعایت می کردند، امروز کار ما بدین جا نمی رسید...»(1)

این سخنان، بخشی از سرمقاله  غیرمنتظره «ونسان بوفیس» مدیر تحریریه هفته نامه Challenges پاریس است که آن را در سپتامبر 2008، درست آن زمان که پاپ بندیکت شانزدهم، سرگرم بازدید از فرانسه بود انتشار یافت و بازتاب فراوانی یافت. وی در پایان مقاله خویش با ستایش از قواعد دادوستدهای مالی در شریعت اسلام و توجه به این اصل که «پول نباید پول بیاورد» به صنعت بانکداری غرب می تازد و به عقیده وی این اصل با واژگان امروزی بدین معنی است که «به ازای هر اعتبار پولی، باید دارایی کاملا شناخته  شده ای موجود باشد.»


3- اندیشمندان اسلامی از دیرباز کوشیده اند تا آموزه های دنیای نو را در حوزه اقتصاد با مبانی شریعت اسلامی آشتی داده و مبانی مشترکی از آن استخراج نمایند. از همین رو در دهه های اخیر، مجموعه های فراوانی در کشورهای اسلامی ایجاد گردیده است که مبانی مشترک تمامی آنها، مقابله با آثار مخرب و ویرانگر اقتصاد سرمایه داری و اقتصاد سوسیالیستی بوده و همواره تلاش داشته است که به مفهوم «قسط» اسلامی توجه داشته باشد.


در این میان یکی از اندیشه های جدید که به شدت مورد استقبال و در کانون توجه رسانه ها و اندیشمندان دانشگاهی در غرب قرار گرفته و در محیطهای آکادمیک= غرب مورد مشورت و چالش مدیران و کارشناسان قرار می گیرد، طرح های «اقتصاد اسلامی» است. فرانسویها اخیرا تصمیم گرفته اند تا از آغاز سال آینده میلادی، دوره فوق لیسانس در اقتصاد اسلامی را در مدرسه عالی مدیریت استراسبورگ تاسیس کنند تا فارغ التحصیلان آن بتوانند با آموختن اقتصاد بر مبنای شریعت اسلامی، به مراکز مالی و تصمیم گیران اقتصادی این کشور، مشورت تخصصی دهند.


«ژروم پینیوله» از مسئولان سیستم بانکی فرانسه اعتقاد دارد که دستورات قرآن برای نوع چرخش پولی و مالی در جامعه، اخلاقی است. او که یکی از مسئولان عالیرتبه بانک فرانسوی تجارت اقیانوس هند (وابسته به بانک سوسیته ژنرال) است، پیشنهاد می کند موسسات مالی که در کار سرمایه گذاری اسلامی فعالیت دارند با توجه به نظارت دائمی شورای شریعت کشورها بر فعالیت های مالی آنها، بهتر است برای تضمین بازار و دادن اطمینان خاطر به مشتریان، برچسبی مشخص بر محصولات تولیدی خود بزنند و بدین وسیله رضایت مشتریان خود را حفظ نمایند. این سخنان حکایت از آن دارد که کنکاش در اقتصاد اسلامی و بسط آن در حوزه های دیگر تا چه اندازه مورد توجه و اقبال اندیشمندان اقتصادی در جهان قرار گرفته است.


4- همزمان با موج جدید اقتصاد جهانی و بحران برخاسته از آن، دولت فرانسه که پیش از این جامعه مسلمان خود را به چشم یک تهدید می نگریست، طرحی را موسوم به «سرمایه گذاری اسلامی» به مجلس سنای این کشور ارائه نمود. پس از آن مجلس سنای فرانسه در گزارشی 60صفحه ای از موانع متعددی نام برد که بر سر راه این نوع اقتصاد سالم در فرانسه وجود دارد. بر اساس این گزارش، مشکلات و معضلات موجود برای اجرای طرح اقتصاد اسلامی در این کشور در حالی ایجاد شده است که فرانسه با داشتن میلیونها شهروند مسلمان، بزرگترین اقلیت مسلمان را در بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا در خود گرد آورده است.


گرچه مشکلاتی که سنای فرانسه از آنها خبر می دهد، تنها با تصمیم بانکها مبنی بر مشارکتهای مالی اسلامی حل شدنی نیست و باید افکار عمومی مردم نیز برای پیاده کردن این طرحها آماده باشد، اما مساله سرمایه گذاری در مواد حلال و محصولات مشابه آن، هم اینک در دستور کار بانکهای بزرگ فرانسه همانند بانک «سوسیته ژنرال» قرار گرفته است.


ریسک پائین و سود بالای پراطمینان این نوع سرمایه از جمله عوامل مهم در اقبال به این نوع از سرمایه گذاری ها در فرانسه است. تشکیل شوراهایی کارشناسی از مسلمانان تحت عنوان «شورای شریعت» در بانکها و استخدام اقتصاددانانی که با مبانی بانکداری اسلامی و حقوق مالی در اسلام آشنا هستند، یکی از گام های مهم در این زمینه بوده که به شدت در بانکهای اروپایی در حال گسترش است.


5- با شکست نهادهای مالی بزرگ غرب در جریان بحران مالی اخیر، که از برخی از آنان همانند «وال استریت» و «سیتی» به عنوان مظاهر نظام نئوکاپیتالیسم غربی یاد می شود شرایطی به وجود آمده است که اندیشمندان اقتصادی و سیاسی جهان، استفاده از یک نظام اقتصادی جامع را به عنوان نظامی جایگزین مورد توجه قرار دهند.
سخنان «دومینیک استروس کان» مدیرکل صندوق بین المللی پول، یکی از بازوان اجرایی نظام لیبرال سرمایه داری غرب که اعلام نمود بحران مالی جهانی شرایطی را به وجود آورده است تا ناکارآمدی، نقایص و ضعف های نظام سرمایه داری که به قیمت تضعیف و حتی نابودی اقتصاد برخی از موسسات بزرگ شده است نمایان شود و از دیگر سو سخنان «رابرت.ام.کیمت» معاون وزیر خزانه داری آمریکا در جریان دیدار چندی پیش خود از عربستان سعودی که اعلام داشت: «کارشناسان اقتصادی ما در خزانه داری ایالات متحده، مدتهاست که در حال بررسی ویژگیهای بانکداری اسلامی هستند» روشن می سازد که با توجه به مصونیتی که سرمایه گذاری اسلامی در  بحران مالی اخیر از خود نشان داده، توانسته است نظر مثبت اندیشمندان غربی و شرقی را به خود جلب کند و می توان افق گسترده ای را در این زمینه پیش بینی نمود.

(1) متون حضرت پاپ یا قرآن، هفته نامه فرانسوی Challenges، .

منبع: روزنامه کیهان 

► همه از اقتصاد مي‌گويند
نفرین منابع؟ ◄

مطالب مرتبط
بنر