اولین رئیس بانک ملی، دزد بود!

دادگاه اختلاس سه هزار میلیاردی که با نام فساد بزرگ مالی نیز از آن یاد می شود همچنان ادامه دارد و مردم هم با کنجکاوی ، مسائل مربوط به این پرونده را پیگیری می کنند.

اما شاید بد نباشد که در این میان نقبی به تاریخ بزنیم و به یکی از قدیمی ترین پرونده های فساد بانکی در ایران نگاهی بیندازیم.

برای این منظور باید داستان را از زمان سلطنت قاجارها و از عهد ناصری آغاز کرد.در آن سالها پیشنهاد تاسیس بانک در کشور از سوی عداه ای نظیر حاج محمدحسن امین دارالضرب اصفهانی به پادشاه داده شد ولی متاسفانه گوشی شنوای این صحبتها نبود و این طرح ره به جایی نبرد.چندسال بعد یعنی درسال ۱۲۶۸ انگلیسی ها اقدام به تاسیس بانک شاهنشاهی کردند. روس ها نیز برای اینکه از قافله عقب نمانند یک سال بعد یعنی در سال 1269 بانک استقراضی ایران و روس را افتتاح کردند.

دولتین روس و انگلیس از طریق همین بانکها توانسته بودند گلوی مردم ایران را سخت تر بفشارند و بندهای پیچیده شده به دست و پای مردم کشورمان را محکم تر سازند لذا در سال ۱۲۸۵ برای خلاصی از این وضعیت، پیشنهاد ایجاد بانک ملی داده شد.

ولی متاسفانه با زبانه کشیدن شعله های جنگ جهانی اول ، علی رغم اعلام بیطرفی ایران ، دول متخاصم جنگ بین الملل، دامنه جدال خود را به ایران نیز کشیدند و آتش جنگ به جان مردم ما هم افتاد و به دلیل هرج و مرج ناشی از همین مساله مجددا طرح ایجاد بانک ملی به بوته فراموشی سپرده شد.

در سال ۱۳۰۴ اولین بانک ایرانی که البته تنها به امور ویژه نظامی ها می پرداخت افتتاح شد. این بانک، بانک قشون پهلوی نام داشت که بعدها به نام بانک سپه تغییر نام یافت.

در سال ۱۳۰۶ قانون تاسیس بانک ملی از سوی مجلس صادر شد و در روز سه شنبه بیست شهریور ۱۳۰۷ این بانک رسما کار خود را آغاز کرد.

برای ریاست بانک ملی آقای” دکتر کورت لیندن بلات (Kurt Lindenblatt)” آلمانی که پیش از این ریاست بانک اعتبارات صوفیه بلغارستان را داشت به پیشنهاد “محمد علی فرزین وزیرمختار ایران در آلمان” انتخاب شد.

برای اولین بار چاپ اسکناس ایران از دست بانک شاهنشاهی که متعلق به انگلیس ها بود خارج و به بانک ملی ایران سپرده شد (بانک ملی در آن زمان به منزله بانک مرکزی هم بود-بانک مرکزی در سال ۱۳۳۹ تاسیس شد.)

آلمانی ها معمولا در تاریخ ایران نقش منفی ندارند و تقریبا می توان گفت در ایران خوشنام بودند ولی متاسفانه آقای لیندن بلات از زمره آلمانی های پاک دست نبود و به پشتیبانی مرد شماره دوقدرت در آن زمان یعنی تیمورتاش وزیر دربار شروع به اختلاس از بانک کرد.

تیمورتاش
لو رفتن قضیه اختلاس حوادث زیادی را در کشور باعث شد به نحوی که رضا شاه که به دلایل مختلف با تیمورتاش اختلاف پیدا کرده بود(علی الخصوص ارتباط تیمورتاش با شوروی و نگرانی رضاخان از قدرت گیری بیش از حد تیمورتاش و همینطور تلاش انگلیسیها برای حذف تیمورتاش)، او را از سمتش عزل و راهی زندان کرد و در آخر هم در سال ۱۳۱۲ تیمورتاش به دست پزشک احمدی در زندان قصر به قتل رسید.

لیندن بلات و معاونش فوگل از کشور متواری شدند. فوگل که در بیروت به سر می برد وقتی مجبور به برگشتن به ایران برای محاکمه شد در بیروت خودکشی کرد ولی بلات به ایران آورده شد و به حبس و جریمه محکوم شد. مهدی قلی خان هدایت مخبرالسلطنة نخست وزیر وقت در کتاب خاطرات و خطرات خود این واقعه را چنین شرح می دهد:

“معلوم شد معاملاتي بدون وثيقه کافي شده و خساراتي وارد آمده است، ليندن بلات رئيس بانک زياد مقيد به رعايت نظرات هيئت نظارت نبوده است و شايد متکي به تيمور تاش ،در هر حال اختلاساتي مسلم شد.

ليندن بلات به خيال گريز مي افتد به بهانه مرض و معالجه با اجازه مسافرت مي کند (اتو) فوگل نايب رئيس چاره در فرار مي بيند شاه شخصا به بانک رفته و طلاي وثيقه را بازديد مي فرمايد نقصي نداشته است.

فوگل مفقودالاثر ميشود ، (سرتيپ) ايرم (رئيس کل تشکيلا ت نظميه مملکتي) در گاراژها معلوم مي کند که دندانسازي به دعوتي به بغداد رفته است تفحص ميکند هيچ جا او را در اتومبيل نميبايد بعدها کاشف به عمل آمد که در صندوق پشت اتومبيل پنهان بوده است به اين تدبير از سرحد مي گذرد در بغداد معطل نشده به بيروت مي رود. دولت، فوگل را از حکومت شام مي خواهد وي ناچار انتحار مي کند. اين واقعه از براي المان نهايت اهميت را داشت عده کثيري متخصصين الماني در ادارات ما کار مي کنند بطوري که مي شود گفت سياست آلمان در ايران روبه غلبه دارد و بانک ملي قلب اقتصاد است ليندن بلات از راه قانوني ملجاء شد با وکيل مدافعي به تهران آمد به 18 ماه حبس و 7000 ليره و 46 هزار ريال محکوم شد (63هزار تومان) دولت باز يک نفر آلماني را بتوسط سفارت خودمان در برلن به رياست بانک اجير کرد ،هرست نامي معين شد”

کورت لیندن بلات در جریان انتقال دارایی های حاصل از فروش نفت از حساب دولت به حساب شخصی رضاخان نیز به دستورات دولت عمل می کرد.

ابراهیم مروی -بلاگر عروه الوثقی