ایران در میان نوآورترین کشورهای دنیا چه جایگاهی دارد؟

بانکی دات آر آر: شاخص نوآوری جهانی (Global Innovation Index) دسته‌ای از اطلاعات را برای ما شناسایی کرده و روندهای نوآوری جهانی را تحلیل می‌کند. موضوع اصلی GII در سال جاری، سیاست‌های نوآورانه موثر برای توسعه اقتصادی بوده است. شاخص نوآوری جهانی 2015 در برگیرنده 141 اقتصاد دنیا بوده و 79 زیرشاخص مختلف را پوشش می‌دهد.

بر اساس این گزارش سوئیس، بریتانیا، سوئد، هلند و آمریکا پنج کشور خلاق جهان بوده‌اند و چین،‌ مالزی،‌ ویتنام، هند، اردن، کنیا، اوگاندا و گروهی از کشورهای دیگر در سال 2015 از هم‌گروه‌های اقتصادی خود پیشی گرفته‌اند. کشورهای پیشتاز GII با ایجاد یک اکوسیستم خلاق، سرمایه‌گذاری را با سرمایه‌ انسانی مرتبط کرده و از تلفیق آنها برای ایجاد زیرساخت‌های نوآورانه قوی با سطوح بالای خلاقیت استفاده کرده‌اند. به‌طور خاص،‌ 25 کشور نخست این رتبه‌بندی مدام نمرات خوبی را در زمینه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و پیچیدگی و کمال کسب و کار به دست آوردند که شامل کارکنان دانش، ارتباطات خلاق و جذب دانش بوده است. این کشورها همچنین سطوح بالایی از خروجی‌های قابل‌ اندازه‌گیری نظیر کالاها و خدمات خلاق را ایجاد کرده‌اند. اما خلاقیت تنها به حجم نوآوری محدود نمی‌شود. کیفیت نیز در این خصوص مهم است. در خصوص کیفیت نوآوری (که از طریق عملکرد دانشگاه، دسترسی به مقالات علمی و ابعاد بین‌المللی کاربردهای حق اختراع اندازه‌گیری می‌شود)، آمریکا در صدر کشورهای پردرآمد قرار دارد. به دنبال آمریکا، بریتانیا،‌ ژاپن، آلمان و سوئیس در رده‌های بعدی قرار دارند. در گروه کشورهای با درآمد متوسط نیز چین،‌ برزیل و هند صدر این رتبه‌بندی را از آن خود کرده‌اند. گزارش شاخص نوآوری جهانی تداوم تقسیم نوآوری جهانی را تایید می‌کند. در میان 10 کشور و 25 کشور برتر، رتبه‌بندی نسبت به سال گذشته با تغییرات اندکی مواجه بوده و اکثر کشورها مانند سال گذشته هستند.

وضعیت ایران در بخش‌های مختلف شاخص نوآوری جهانی

جمهوری اسلامی ایران که در دسته‌بندی این گزارش جزو کشورهای با درآمد متوسط به بالا قرار دارد، با GDP معادل 1 /404 میلیارد دلار، در رتبه صدو ششم شاخص نوآوری جهانی قرار گرفته است. ایران در رده‌بندی زیرشاخص خروجی نوآوری در رتبه 105 و در رتبه‌بندی زیرشاخص ورودی نوآوری در رده 106 قرار دارد. نسبت بازده نوآوری ایران 6 /0 بوده که جایگاه صد و سوم را برای این کشور به ارمغان آورده است. این در حالی است که رتبه ایران در سال 2014 رده صد و بیستم جهان بوده است. در بخش موسسات و نهادها با استناد به گزارش‌ها و شاخص‌های حکمرانی جهانی بانک جهانی، ایران با کسب نمره 3 /44 از 100 رتبه صد و بیست و ششم دنیا را در اختیار دارد. بر اساس نمره‌دهی این گزارش، در زمینه ثبات سیاسی و نبود خشونت ایران با 8 /33 امتیاز رتبه 128 جهان را از آن خود کرده است که جایگاه این کشور را پایین‌تر از کشورهایی چون هند، کلمبیا و ترکیه قرار داده است. این در حالی است که کشورهایی چون تایلند، بحرین، مصر، لبنان و پاکستان در این شاخص پایین‌تر از ایران قرار دارند. در صدر با‌ثبات‌ترین کشورها از لحاظ سیاسی کشورهای نیوزیلند، سوئیس و فنلاند قرار دارند.

در زیر‌شاخص تاثیرگذاری دولت رتبه ایران در میان کشورهای دنیا 112 بوده است. فنلاند، سنگاپور و دانمارک رتبه‌های اول تا سوم این شاخص را در اختیار دارند و کشورهایی چون پاکستان، ازبکستان، مصر، ‌نیجریه و تاجیکستان نمره‌ای ضعیف‌تر از ایران را از آن خود کرده‌اند. این شاخص میزان کیفیت خدمات شهری و دولتی و درجه استقلال آن از فشارهای سیاسی را تعیین می‌کند.

کیفیت قانونگذاری شاخصی است که توانایی دولت برای تعیین و اجرای مقررات و سیاست‌ها را برای توسعه بخش خصوصی مورد ارزیابی قرار می‌دهد. کیفیت قانونگذاری در ایران با افت نسبت به سال گذشته در رتبه صد و سی و هفتم دنیا قرار دارد. تنها کشورهای میانمار، ازبکستان، ونزوئلا و زیمبابوه پایین‌تر از ایران دیده می‌شوند و در صدر این رتبه‌بندی سنگاپور، هنگ‌کنگ و مالزی قرار دارند. در زیر‌شاخص محیط کسب‌وکار ایران با قرار گرفتن در رتبه نود و سوم جزو صد کشور برتر دنیا قرار دارد. در این میان سهولت در آغاز کسب و کار در ایران با بهبودی چشمگیر نسبت به سال گذشته در رتبه پنجاه‌وسوم قرار گرفته است. در این رتبه‌بندی نیوزیلند، کانادا و مقدونیه راحت‌ترین مسیر را برای ایجاد یک کسب‌وکار جدید در اختیار نوآوران قرار می‌دهند.

در خصوص بخش تحقیقات و سرمایه انسانی، ایران در جایگاه خوب چهل و ششم قرار دارد. بهبود رتبه ایران در این بخش ناشی از رشد چشمگیر در تحصیلات عالی و جایگاه نخست ایران در فارغ‌التحصیلان مهندسی و علوم پایه بوده است. بر اساس این گزارش، رتبه ایران در بخش آموزش نود و هفتم بوده ولی هزینه دولت روی تحصیلات در ایران 68 /3 درصد GDP بوده که این کشور را در رده 95 دنیا قرار داده است. لسوتو با سهم 13‌درصدی، ‌بوتسوانا با سهم 5 /9‌درصدی و دانمارک با سهم 75 /8‌درصدی GDP بیشترین هزینه‌های دولتی را در زمینه آموزش از آن خود کرده‌اند. طول دوران تحصیل در ایران به‌طور میانگین 15 سال است که در میان کشورهای دنیا این کشور را در رتبه چهل‌ویکم قرار داده است. اتریش، نیوزیلند و ایسلند به ترتیب با 22 /20، 16 /19 و 98 /18 سال رتبه‌های اول تا سوم مدت زمان دوران تحصیل را در اختیار دارند.

22/47  درصد از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ایران را مهندسان و متخصصان علوم تشکیل می‌دهند که از این لحاظ ایران را در صدر کشورهای دنیا قرار می‌دهد. بعد از ایران میانمار، تونس و عمان به ترتیب با 14 /47، 38 /42 و 94 /38 درصد قرار دارند.

در تحقیق و توسعه ایران جایگاه پنجاه و نهم دنیا را از آن خود کرده است. تعداد محققان ایرانی در هر میلیون جمعیت 12 /736 نفر بوده که ایران را در رتبه پنجاه‌وچهارم و بالاتر از برزیل، قطر و تایلند قرار داده است. هزینه ناخالص در بخش تحقیق و توسعه در ایران 75 /0 درصد تولید ناخالص بوده که باعث شده این کشور در رتبه چهل و ششم دنیا قرار بگیرد. از لحاظ میانگین رتبه سه دانشگاه برتر ایران در رتبه‌بندی QS این کشور را در رتبه پنجاه‌وششم دنیا قرار داده است. بریتانیا، ‌آمریکا و سوئیس بهترین امتیاز را در این رده‌بندی از آن خود کرده‌اند.

در زمینه خدمات آنلاین دولت ایران رتبه هشتاد و هفتم دنیا را در اختیار دارد که این کشور را بالاتر از اندونزی، بنگلادش و لبنان قرار می‌دهد. دولت‌های فرانسه، ‌سنگاپور و کره جنوبی بیشترین خدمات آنلاین را در دنیا ارائه می‌دهند.

در مبحث بلوغ بازار ایران با افت چشمگیر نسبت به سال گذشته رتبه صد و سی و نهم را از آن خود کرده است. این در حالی است که در مورد سهولت دریافت اعتبار ایران رتبه هشتادم را دارد و سهم اعتبار داخلی به بخش خصوصی این کشور تنها 2 /12 درصد GDPبوده است که ایران را در رتبه صد و سی‌ و سوم دنیا قرار داده است. میزان ارزش کل سهام مبادله‌شده در بورس ایران 4 /4 درصد تولید ناخالص داخلی بوده که از این لحاظ رتبه پنجاه ‌و دوم را برای این کشور به ارمغان آورده است. ‌هنگ‌کنگ، کره‌جنوبی و آمریکا با سهمی بیشتر از GDP در صدر این رتبه‌بندی قرار دارند.

در زیرشاخص سهولت حفاظت از سرمایه‌گذاران ایران صد و بیست و سومین کشور دنیاست. در حالی که نیوزیلند، ‌هنگ‌کنگ و سنگاپور امن‌ترین کشورها برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند. سرمایه‌گذاری در بازار ایران 28 درصد از تولید ناخالص داخلی بوده که این مقدار رتبه شصتم دنیا را برای ایران به ارمغان آورده است. هنگ‌کنگ، ‌سوئیس و آفریقای جنوبی با سرمایه‌گذاری 421، ‌162 و 160‌درصدی نسبت به GDP بیشترین سرمایه‌گذاری در بازار را به خود اختصاص داده‌اند.

در حوزه بلوغ کسب‌وکار نیز ایران نتوانسته جایگاه خوبی را کسب کند و در زمینه اشتغال مرتبط با رشته تنها 16 درصد ایرانیان شغلی مرتبط با تحصیلات خود دارند که این موضوع ایران را در رتبه نودم دنیا قرار می‌دهد. در میان کشورهای دنیا ‌لوکزامبورگ، سوئیس و سنگاپور بیشترین اشتغال متناسب با تحصیلات را از آن خود کرده‌اند.

در حوزه ارتباطات خلاق، همکاری موسسات عالی و صنعت در ایران ضعیف بوده و جایگاه نود و نهم را برای این کشور به همراه داشته است. فنلاند، آمریکا و سوئیس در خصوص پروژه‌های تحقیق و توسعه مشترک میان دانشگاه و صنعت بهترین عملکرد را درمیان کشورهای دنیا داشته‌اند. واردات محصولات و خدمات های‌تک در ایران تنها چهار درصد از کل واردات ایران بوده در حالی که هنگ‌کنگ با 41 درصد، مالزی با 5 /23 درصد و فیجی با 23 درصد بیشترین واردات تکنولوژی‌های نو را به خود اختصاص داده‌اند.

منبع: هفته‌نامه تجارت