بانکی دات آی آر: خیلی از مردم فکر می‌کنند که پولی که در حساب بانکی‌شان دارند، نزد بانک موجود بوده و هر وقت که به بانک مراجعه نموده یا از حسابشان پولی برداشت می‌كنند، حجم موجودی مذکور دچار تغییر می‌شود. به عبارت دیگر، تلقی بخش عمده‌ای از مردم این است که پول سپرده شده به بانک، نوعی امانت نزد بانک بوده و بانک هم رفتار امانت را در قبال آن دارد. طبق این تلقی، بانک خلق پولی انجام نمی‌دهد.
يکي از مفاهيم مهم در فهم سازوکار عمليات بانکي ضريب فزاينده پولي است. فرض کنيد که در يک شهر بانکي وجود ندارد و در عوض صرافاني وجود دارند که پول مردم را به امانت گرفته و در ازاي آن حواله ممهور شده‌اي به هر يک از مراجعين مي‌دهند. هر يک از مراجعين، در صورت نياز به پول خود براي مبادله و خريد کالايي خاص، مي‌تواند به صراف مذکور مراجعه كرده و پول خود را پس بگيرد. به عبارت ديگر، صراف‌ها تعهد داده‌اند که پول مراجعين را در هر زماني که آنها درخواست كنند، به آنها عودت دهند.
به مرور زمان، صراف‌هاي امين و حقيقي براي مردم مشخص مي‌شوند و آوازه آنها زبانزد کل شهر مي‌شود. بعد از مدتي، مردم متوجه خواهند شد که حواله ممهور شده حکم پول نقد را دارد چرا که هر يک از آنها مي‌تواند با مراجعه به صراف صاحب حواله بلافاصله معادل نقدي آن را طلب كنند. بنابراين بعد از مدتي، براي پرهيز از ناکارايي مراجعه مجدد به صراف و ريسک جابجايي پول، عده زيادي از افراد شهر مذکور از حواله‌ها براي انجام مبادلات استفاده خواهند كرد.
اين پديده منجر به اين خواهد شد که مراجعه به صرافان براي نقد کردن حواله‌ها کاهش يافته و بخش قابل توجهي از پول سپرده شده به هر يک از آنها، مدت زمان زيادي بلا استفاده بماند. پس از گذشتن مدتي از زمان، هر يک از صراف‌ها متوجه اين امر شده و حتي مي‌توانند ميزان پولي که براي اجابت مراجعات نياز دارند، را نيز محاسبه كنند.
به اين ترتيب، چون همواره درصدي از پول براي اجابت مراجعات کافي است، آنها اين امکان را دارند که به ازاي درصد بلا استفاده، حواله‌هاي جديد صادر كنند. مثلا، فرض کنيد که يک صرافي مبلغ x را به امانت گرفته است و وي متوجه مي‌شود که تنها 25 درصد از پول سپرده شده به وي براي اجابت مراجعين کافي است. در اين صورت وي مي‌تواند 75 درصد باقيمانده را به مردم وام دهد.
مفهوم ضريب فزاينده در مورد بانک‌هاي تجاري نيز مصداق دارد. در واقع بانک مدرن به دليل اينکه فعاليت‌اش مورد تاييد دولت است، خود به خود اعتباري نظير اعتباري که يک صراف امين و مورد اعتماد در طول سال‌هاي متمادي فعاليتش کسب كرده است، دارد. بر اين اساس، امکاني شبيه مثال فوق در مورد آنها نيز صادق بوده و اين بانک‌ها نيز مي‌توانند صرفا با نگه داشتن درصدي از پول سپرده‌گذاران، تقاضاهاي معاملاتي و احتياطي آنها را پاسخ دهند و بقيه آن را صرف ارائه وام و بسط (خلق) پول كنند.
منبع: خبرآنلاین
