نرخ سود سپرده‌هاي بانکي در ايران

نرخ سود سپرده‌هاي بانکي در ايران از جمله مسائلي است که اين روزها و در حالت رقابتي، بانک‌ها را در تخصيص منابع دچار ريسک مضاعف کرده است و اين مهم احتمال ورشکستگي آنها را افزايش داده است. بانک‌ها و موسسات اعتباري در رقابت با يکديگر نرخ‌هاي سود کوتاه مدت و روزشمار را به شدت افزايش دادند به طوري که در اغلب بانک‌ها نرخ سود اين نوع سپرده به 22 درصد هم رسيده است. اين در شرايطي است که نرخ سود سپرده‌هاي بلندمدت و حتي 5 ساله حدود 25 تا 30 درصد است. تفاوت کم و غيرمتعارف نرخ‌هاي سود سپرده بلند و کوتاه‌مدت موجب افزايش شديد هزينه‌هاي تامين مالي شده و بانک‌ها را در پرداخت تسهيلات بلند مدت در آينده با چالش جدي مواجه خواهد کرد.

پرداخت سود مناسب به سپرده‌هاي کوتاه مدت و روزشمار ابتدا از موسسات اعتباري آغاز شد و پس از آن به بانک‌هاي تازه تاسيس سرايت کرد. اين بانک‌ها براي جذب منابع و عقب نماندن از گردونه، مجبور به افزايش نرخ‌هاي سود سپرده‌هاي کوتاه‌مدت شدند و اکنون تمام شبکه بانکي درگير اين معضل است.

اگر به طور لجام گسيخته اجازه داده شود بانک‌ها در رقابت با يکديگر نرخ سود سپرده‌ها را بدون توجه به قدرت وتوان واقعي پرداخت خود افزايش دهند، منجر به ورشکستگي بانک‌ها شده و به اقتصاد کشور لطمه مي‌زند و اين احتمال را افزايش مي‌دهد که شرايطي به وجود آيد که بانک مرکزي مجبور شود براي حفظ بانک‌هاي کشور ازخطر ورشکستگي به محدود کردن نرخ سود سپرده‌ها اقدام کند.

از سوي ديگر براساس آمار، قبل از اصلاح بسته پولي در بهمن‌ ماه سال 1390، بانك‌ها بيش از 100 درصد منابع خود را تسهيلات داده‌بودند، در حالي كه پس از آن بازار پول متعادل شده و روند تعديل شكاف منابع و مصارف در ارديبهشت ماه سال 1391 به 95 درصد رسيد. مانده تسهيلات بانکي کشور تا پايان سال 1390 حدود380 هزار‌ميليارد تومان بود در حالي که ميزان سپرده‌ها برابر 386 هزار‌ميليارد تومان بوده است.

از طرفي تسهيلات معوق و عدم وصول آنها به علت رکود حاکم بر اقتصاد کشور نيز شرايط را بحراني كرده است. در پايان خرداد ماه سال ۱۳۹۰ميزان بدهي‌هاي معوق بانکي معادل 470 هزار‌ميليارد ريال بوده و با رشد حدود 140 هزار ميليارد ريالي در خرداد ماه 1391 بالغ بر 610 هزار ميليارد ريال شده است.

ميزان رشد معوقات در بهار سال ۹۰ معادل ۴۰هزار ميليارد ريال و در بهار سال ۹۱ معادل ۸۰‌هزار ميليارد ريال بوده است، که بيانگر دو برابر شدن سرعت افزايش آن مي‌باشد. همچنين بانک مرکزي اعلام کرده که 42 ميليارد دلار در کمتر از يک سال به بانک‌هاي کشور اعم از دولتي و خصوصي پرداخت شده است.

براساس آخرين آمارهاي بانک مرکزي بدهي بانک‌ها به بانک مرکزي در پايان بهمن 92 با 1/27 درصد رشد به 62 هزار و 83 ميليارد و 810 ميليون تومان بالغ شد. به گفته اقتصاددانان، يکي از مشکلات بزرگ اقتصادي در ايران، اين است که قوانين دقيق ورشکستگي در کشور وجود ندارد.

آن چه در ايران به ورشکستگي معروف است نوعي واماندگي در پرداخت بدهي است. در صورتي كه مطالبات بانكي از يك حد مشخص بالاتر برود، خطر ورشكستگي آن بانك وجود دارد و ازجمله مشكلاتي كه حجم سنگين مطالبات معوق مي‌تواند در سيستم بانكي ايجاد كند، اين است كه وقتي مطالبات بانك‌ها سير صعودي را طي كند اقتصاد به سمت ركود بيشتر حركت مي‌‌كند.

يكي از علائم ركود اقتصادي نيز ركود توام با تورم است. اقتصاد تورمي موجب شده كه گردش وصول مطالبات چه در بخش دولتي و بانكي و چه در بخش غيربانكي مانند بنگاه با مشكل مواجه شود. زماني كه گردش نقدينگي به حداقل برسد، وصول مطالبات اعم از بانك‌ها و ساير نهاد‌ها با مشكل مواجه مي‌شود و حتي مردم عادي نيز با سختي مي‌‌‌توانند مطالبات خود را وصول كنند و افزايش آمار چك‌‌هاي برگشتي نيز دليل همين امر است. بر اين اساس، در صورتي كه مطالبات بانكي از يك حد مشخص بالاتر برود، خطر ورشكستگي آن بانك وجود دارد.

به بيان ديگر، اگر بانكي بيش از يك پنجم يا به عبارتي ۲۰‌درصد طلب خود را وصول نكند، با خطر ورشكستگي مواجه مي‌شود. ريسك ورشكستگي بانك‌ها در دنيا نيز، صفر شدن ‌درصد كفايت سرمايه آن‌هاست و اگر بانكي به اين نقطه برسد، بايد از محل‌‌هاي ديگر سرمايه خود را تامين كند كه همين امر موجب ورشكستگي مي‌شود.

به دليل اين كه نسبت كفايت سرمايه بانك‌‌ها بين 8 تا 10‌ درصد است، اگر ميزان مطالبات وصول بانك‌ها به بيش از 7 ‌درصد كفايت سرمايه برسد، خطر ورشكستگي آنها به وجود مي‌آيد. ورشکست شدن بانک‌هاي ايران به خاطرعدم توازن در پرداخت تسهيلات دستوري و ميزان سرمايه اين بانک‌ها، موضوعي است که همواره مورد اشاره کارشناسان و اقتصاددان‌هاي ايران بوده و هست.

بسياري از خبرگان اقتصاد معتقدند بانک‌ها طبق اصول علم اقتصاد ورشکسته هستند ولي با چاپ اسکناس و شارژ نقدينگي ريالي، آنها به طور کاذب از بحران نجات پيدا مي‌کنند.

اخبار منتخب بانکی دات آی آر:

=================