بررسی ترازنامه «بانک قرض الحسنه مهر ایران» در ماه های اخير نشان مي دهد که اين بانك در سال هاي گذشته نه تنها توانسته بحران اقتصادي و التهابات حوزه بانك ها را مديريت كند بلكه به ميزان چشمگيري فعاليت هاي خود را بسط داده و بازار هدف خود را تقويت كرده است. در حوزه منابع در سال هاي گذشته اين بانك رشد چشمگيري را تجربه كرده است.
مانده منابع این بانک در ۳ سال گذشته بیش از ۳ برابر شده است. در خصوص تعداد تسهیلات و تعداد سپرده ها نیز بانک ياد شده رشد چشمگيري را تجربه کرده است. علاوه بر اين «بانک قرض الحسنه مهر ايران» ضمن فعاليت هاي توسعه اي كه داشته، به ميزان رضايت بخشي حجم مطالبات معوق خود را مديريت كرده است. بنابراين درمجموع مي توان گفت عملكرد اين بانك هم به لحاظ پايداري فعاليت و هم به لحاظ توسعه فعاليت در سا لهاي گذشته در قياس با وضعيت سيستم بانكي ايران در سا لهاي اخير مطلوب بوده است؛ بخشي از اين توسعه به دليل ماهيت اجتماعي فعاليت اين بانك و بخشي ديگر به دليل مديريت هوشمندانه و مدرن مديران اين بانك بوده كه توانسته در سير زمان بازار هدف بانك را تقويت كند.
۲اهرم پیش برنده
در سمت راست ترازنامه بانک های تجاری میزان دارایي ها و در سمت چپ آن نيز ميزان بدهي ها و سرمايه ها وجود دارد؛ در واقع بخشي از دارايي هاي موجود در سمت راست، متعلق به صاحبان بدهي در سمت چپ و باقيمانده متعلق به صاحبان سهام است؛ به تعبيري ديگر، سمت راست ترازنامه در هر بانک تجاري، تحت مالکيت مدعيان سمت چپ ترازنامه است. بخش قابل توجهي از کميت و كيفيت عمليات بانك ها را مي توان از طريق تحليل ترازنامه آن ها ارايه داد. به تعبيري ديگر به كمك تحليل ترازنامه بانك ها مي توان به اين سوال ها پاسخ داد: اول اينكه، تملك دارايي هاي بانكها چه تركيبي دارد؟ به اين معنا كه چند درصد از داراييهاي بانك ها در تملك صاحب ديون و چند درصد آن در تملك صاحبان سهام بوده است؟ اين نسبت تا حد زيادي وضعيت ريسك فعاليت بانك را به تصوير مي كشاند؛ هر چه وزن بيشتري از دارايي هاي بانك ها در تملك صاحبان ديون باشد، به اين معناست كه هر لحظه ممكن است صاحب سپرده به برداشت سپرده خود روي آورد و بانك مذكور به لحاظ اعتباري قادر به پاسخ به نياز اعتباري مشتري ها نباشد.
ادامه وضعیت می تواند منجر به هجوم تدریجی بانکي و سقوط بانک ها منجر شود. دومين سوال اينکه در طول زمان بانک مذكور با چه الگويي حركت كرده است؟ آيا در مقاطع آرامش اقتصادي كه بنگاه هاي اقتصادي به ويژه بانك ها به توسعه فعاليت هاي خود مي پردازند، بانك مورد نظر توانسته مجاري توسعه اي خود را همسو با جريان اقتصاد يا حتي قدرتمندتر از آن، تقويت كند؟ آيا در مواقع بحراني، بانك مورد نظر توانسته التهابات را مديريت كند و تداوم فعاليت خود را تضمين كند؟ سومين سوالي كه اهميت ويژه اي در سيستم بانكي ايران دارد، اين است كه بانك تا چه حد توانسته است دارايي هاي خود را مديريت كند. مهمترين دارايي بانك ها تسهيلاتي است كه به اشخاص حقيقي و حقوقي پرداخت مي كنند. در صورتي كه بخش قابل توجهي از دارايي هاي بانك ها در سرفصل دارايي هاي غيرجاري قرار گيرد، به اين معناست كه بانك در بلندمدت قادر به پوشش بدهي هاي خود نيست. در اقتصاد ايران به دليل چرخه هاي تجاري مكرر و وضعيت درآمد سرانه، سهم مطالبات معوق در ترازنامه برخي از بانك ها قابل توجه است. البته برخي از بانكها هم به دليل ساختار و ماهيت فعاليتشان و هم به دليل مديريت هوشمندانه توانسته اند مطالبات معوق خود را در سير زمان به خوبي مديريت كنند. «بانك قرض الحسنه مهر ايران » يكي از بانك هاي بزرگ كشور بوده كه در سال هاي اخير با تكيه به هر دو نيرو؛ يعني «ساختار و ماهيت خاص فعاليت » و «مديريت هوشمندانه»، نه تنها خود را از گزند التهابات اقتصاد كلان مصون داشته بلكه توانسته فعاليت بانكي خود را توسعه دهد و همينطور مطالبات غيرجاري خود را به خوبي مديريت كند. «بانك قرض الحسنه مهر ايران» كه علاوه بر فعاليت هاي معمول بانكي، هدف و ماموريت اصلي خود را روي شناسايي و تقويت پتانسيل هاي اجتماعي قرار داده است، همواره توانسته با تكيه بر اين ماهيت خاص، فعاليت بانكي خود را در مسيري سالم به پيش ببرد؛ البته تنها ماهيت اجتماعي اين بانك علت عبور سالم از تلاطم هاي اقتصادي نبوده بلكه ديدگاه تخصصي و مدرن مديران و مجموعه در خصوص مسايل بانك و پاسخ فوري به نيازهاي ويژه مشتريان در اين مسير قدرتمند و سالم، نقش حايز اهميتي ايفا كرده است.
سطح بالا و رشد چشمگیر منابع
یکی از مهم ترین معیارهايي که مي تواند کيفيت و کميت فعاليت هاي بانك ها را به تصوير بكشاند حجم و تغييرات منابع بانك است. منظور از حجم كل منابع بانك و منظور از تغييرات آن، ميزان رشد يا افول منابع بانكي است. به طور كلي بانكها منابع را از عوامل داخلي و خارجي گرفته و آن ها را در مجاري مختلف به مصارف تبديل مي كنند. هرچه ميزان منابع دريافتي از بخش هاي اقتصادي بيشتر باشد، به اين معناست كه بانك توانسته اعتماد بيشتري را به سمت خود جلب كند و تبعا قادر به گسترش فعاليت خود خواهد بود. اما هر چه منابع بانك در طول زمان كاهش يابد به اين معناست كه بانك نه تنها نتوانسته اعتماد بخشهاي مختلف اقتصادي را جلب كند، بلكه بخشي از بازار خود را از دست داده است. بررسي ترازنامه «بانك قرض الحسنه مهر ايران» نشان مي دهد كه اين بانك هم حجم قابل قبولي از منابع را جذب كرده، هم اينكه در طول زمان توانسته منابع خود را با سرعت چشمگيري بسط دهد. بر اساس داده هاي بدست آمده از ترازنامه «بانك قرض الحسنه مهر ايران»، حجم كل منابع بانك در سال ۱۳۹۵ بيش از ۶ هزار ميليارد تومان بوده است؛ اين ميزان نسبت به كل سيستم بانكي اقتصاد ايران و به طور كلي وسعت اقتصاد ايران، سهم قابل توجهي است؛ به اين معنا كه به لحاظ سطح، اين بانك توانسته اعتماد بخش قابل توجهي از جامعه را به خود جلب كند. تبعا بخشي از اين اعتماد به دليل ماهيت اجتماعي فعاليت بانك مذكور بوده و بخشي ديگر نيز به دليل فعاليت مدرن و رضايت بخش اين بانك در حوزه مديريت مشتري بوده است. البته در كنار سطح منابع، ميزان رشد منابع اين بانك نيز در طول زمان به ميزان رضايت بخشي بوده است. در سال ۱۳۹۶ منابع اين بانك با درصد رشد به حدود ۱۱ هزار ميليارد تومان رسيد. به اين معنا كه اين بانك در سال مذكور، نه تنها توانسته همسو با جريان اقتصاد كلان حركت كند بلكه فعاليت خود را به ميزان چشمگيري توسعه دهد؛ به طوري كه ميزان رشد منابع اين بانك از سرعت حركت تمامي متغيرهاي اقتصادي بيشتر بوده. تورم يكي از متغيرهايي است كه انتظار مي رود سرعت رشد منابع بانك ها را تقويت دهد؛ در سال ۹۶ در حالي كه تورم كمتر از ۱۰ درصد بوده رشد منابع اين بانك بيش از۸۰ درصد بوده است. رشد نقدينگي كه متغير ديگري است كه به رشد منابع بانكي حركت مي دهد در اين سال نيز حول نقطه۲۰ درصد بوده است. البته رشد منابع «بانك قرض الحسنه مهر ايران» در سال ۱۳۹۶ متوقف نشده و در سال هاي بعد از آن ادامه يافته است. رشد منابع بانك مذكور در سال ۱۳۹۷حدود ۵۵ درصد بوده است؛ با توجه به اينكه اقتصاد ايران در اين سال در معرض بحران بوده، مي توان ادعا كرد كه اين بانك به دليل پايگاه اجتماعي كه داشته نه تنها شرايط بحراني جامعه را مديريت كرده بلكه در دل اين بحران با سرعت قابل توجهي رشد كرده است. در ۳ ماه ابتدايي سال جاري نيز كه اقتصاد ايران در شرايط سخت و محدوديت هاي دشوار قرار داشته «بانك قرض الحسنه مهر ايران » توانسته منابع خود را حدود ۱۰ درصد رشد دهد. اين سطح از رشد پايدار باعث شده تا در مجموع بعد از گذشت حدود ۳ سال، كل منابع اين بانك با حدود ۳ برابر افزايش به حدود ۱۹ هزار ميليارد تومان برسد؛ اين حجم از منابع در قياس با مقياس بانكي اقتصادي ايران، سهم قابل توجه و رضايت بخشي است. البته در سوي مقابل، مصارف بانك مذكور نيز در طول زمان توانسته همسو با منابع در مسير رضايت بخشي حركت كند. مانده مصارف اين بانك در سال ۱۳۹۵ حدود ۴/ ۴ هزار ميليارد تومان بوده است. اين مصارف بعد از طي كردن يك مسير صعودي چشمگير در ۳ ماه ابتدايي سال جاري به حدود ۱۸ هزار ميليارد تومان افزايش يافته است؛ به اين معنا كه مصارف «بانك قرض الحسنه مهر ايران » در اين مدت حدود ۴ برابر شده است. ميزان رشد مصارف «بانك قرض الحسنه مهر ايران » در سال هاي ۹۶ و ۹۷ به ترتيب حدود ۹۰ درصد و۱۰۰ درصد بوده است.
تعداد و مبلغ تسهیلات
یکی دیگر از متغیرهايي که پويايي و وسعت فعاليت بانک ها را به تصوير مي کشد، تعداد و حجم تسهيلاتي است كه بانك به مشتريان حقيقي و حقوقي خود پرداخت كرده است؛ هر چه بانك بتواند در يك بازه زماني تعداد تسهيلات بيشتري را با حجم بيشتري پرداخت كند، به اين معناست كه توانسته است ميزان نفوذ خود در بازار و سهم بازاري خود را در قياس با ساير رقبا افزايش دهد. در سوي مقابل، در صورتي كه ميزان و تعداد تسهيلات اعطا شده از سوي بانكها كاهش يابد، به اين معناست كه بانك ياد شده احتمالا بخشي از بازار هدف خود را به رقبا واگذار كرده است. بررسي ترازنامه «بانك قرض الحسنه مهر ايران» نشان مي دهد كه اين بانك در سال هاي گذشته توانسته ميزان تسهيلات اعطايي خود را هم به لحاظ تعداد تسهيلات و هم به لحاظ ميزان تسهيلات به ميزان چشمگيري افزايش دهد. واكاوي ترازنامه «بانك قرض الحسنه مهر ايران » نشان مي دهد كه اين بانك در مجموع در سال ۱۳۹۵ تعداد ۵۰۰ هزار و ۵۰۰ فقره تسهيلات به اشخاص حقيقي و حقوقي اعطا كرده است.
البته تعداد تسهیلات اعطایی از سوی اين بانک در سير زمان نه تنها ثابت نمانده بلکه با سرعت چشمگيري افزايش يافته است؛ به طوري که بانک مذكور در پايان سال ۱۳۹۷، بيش از يك ميليون و ۲۳۴ هزار فقره تسهيلات اعطا كرده است كه با توجه به شرايط اقتصاد كلان و التهابات اين دوره رشد چشمگيري بوده است.
به لحاظ حجم تسهیلات نیز «بانک قرض الحسنه مهر ایران » رشد چشمگیري را در سال هاي گذشته تجربه کرده است؛ رقم کل تسهيلات اعطا شده از سوي بانک مذكور در سال ۱۳۹۵ بيش از ۴ هزار ميليارد تومان بوده كه در پايان سال ۱۳۹۷ به بيش از ۱۶ هزار ميليارد تومان افزايش يافته است. يكي ديگر از معيارهايي كه سلامت و قدرت فعاليت بانكي را به تصوير مي كشاند تعداد سپرده هايي است كه در بانك افتتاح مي شوند. بررسي ترازنامه «بانك قرض الحسنه مهر ايران » نشان مي دهد كه در سال ۱۳۹۵ تعداد كل سپرده هاي اين بانك حدود ۴ ميليون و ۳۰۰ هزارواحد بوده است. تعداد سپرده هاي «بانك قرض الحسنه مهر ايران» در سال هاي گذشته به طور پيوسته افزايشي بوده و در پايان ۳ ماه ابتدايي سال جاري به بيش از ۶ ميليون و ۵۱۵ هزار واحد رسيده است. به عبارتي ديگر در اين بازه زماني كوتاه، تعداد سپرده هاي بانك ياد شده حدود ۵۰ درصد افزايش يافته است؛ كه در قياس با فعاليت سيستم بانكي ايران رشد قابل ملاحظه اي است. البته نكته مهمي كه لازم است توجه شود اين است كه تعداد سپرده ها به تنهايي نمي تواند ميزان استقبال مشتريان را از بانك نمايندگي كند؛ چرا كه بسياري از مشتريان قبلي مي توانند با حساب هاي قبلي خود كار كرده و پس انداز خود را در آن حساب ها افزايش دهند.
رسول فرو غفرد/ کارشناس مسائل بانکی
