معاون اداري و مالي وزارت امور خارجه در گفتگوي اختصاصی با پايگاه اطلاع رساني اين وزارتخانه مطالب مهمی را عنوان داشتند که در زیر ملاحظه می فرمایید.
سوال: جناب آقای کمالوندی جنابعالی به عنوان معاون اداری و مالی وزارت امور خارجه که مسئولیت برنامه ریزی ساختاری و زیربنایی در بخشهای سخت افزاری و به ویژه نرم افزاری و نیروی انسانی را در دستگاه دیپلماسی به عهده دارید، با تجربه طولانی از حضور در دستگاه دیپلماسی در بخشهای مختلف مدیریتی داخل و خارج از کشور، جایگاه کنونی وزارت امور خارجه در اهداف کلان جمهوری اسلامی ایران در راستای تحقق آرمانهای انقلاب اسلامی و تحقق منافع و مصالح ملی ایران اسلامی را چگونه ارزیابی می کنید؟ در این جهت وزارت امور خارجه چه وظایفی دارد؟ چه اقداماتی انجام شده و برنامه ها و طرح های دستگاه دیپلماسی برای آینده چیست؟
پاسخ: با تشکر و سلام خدمت شما و همه مردم عزیز ایران. طبیعتا کشور ما یک کشور ویژه ای در سطح دنیاست با یکسری آرمان و اهداف عالی و بلند و در کنار مباحث ژئوپلتیک و آن چیزی که به اصطلاح از آن با مفهوم قدرت از نگاه رئالیستی و نئورئالیستی یاد می شود، یکسری نگاه های ایدئولوژیک و عقیدتی هم دارد؛ البته در حال حاضر در دنیا مباحث جدیدی مثل بحث سازه انگاری مطرح است، یعنی مفهوم فقط در قالب مباحث واقع گرایانه نباید دیده شود، بلکه آن چیزی هم که از ذهن ها متبادر می شود، به عنوان مفاهیمی که قابل بررسی هستند، باید مورد توجه باشد. جمهوری اسلامی ایران در نتیجه پیروزی انقلاب اسلامی در اهداف کلان و خرد خود با یک تحول بنیادین روبه رو شد، آرمانهای بزرگی که بر اساس آن انسان در مسیر خدامحوری قرار می گیرد؛ بر اساس این دیدگاه انسان در تلاش برای نیل به هدفی والا که همان قرار گرفتن در جایگاه خلیفه اللهی است تعریف می شود. به طور کلی آرمانهای انقلاب و جمهوری اسلامی به عنوان الگوی مردم سالاری دینی فراتر از آرمانهای موجود در عرصه دولت – ملتها در جهان امروزی است که به دنبال نیازهای مادی و در سطح حداکثری تحقق مفاهیمی همچون آزادی و حقوق بشر هستند، هرچند نسبت به همین مفاهیم نیز در برخی کشورها از جمله کشورهای غربی برخوردی گزینشی می شود. از نگاه ایران اسلامی منظور این است که انسان در جایگاه شایسته خود قرار گیرد و در واقع به عنوان اشرف مخلوفات در مسیر الهی تعالی یابد و به سمت ایجاد یک جامعه ای پیش برود که در آن جامعه با افراد آن طوری که شایسته اوست تعامل بشود. چنین جامعه ای صرفاً در یک جامعه و محدوده کوچک ایجاد نخواهد شد. جمهوری اسلامی ایران در اهداف کلان خود در قالب سند چشم انداز توسعه همه جانبه کشور، این فضا را در داخل ایجاد کرده است، اما آیا می توانیم یک جامعه ای صرفا با نگاه به داخل درست بکنیم و از جهان بیرون کاملا غافل باشیم؟ حتما نه! ما باید در دنیای بیرون اثر گذار باشیم و این تاثیرگذاری باید در جهت آرمانی که اهداف عالی انقلاب اسلامی در کلام امام (ره) و همینطور قانون اساسی ایران مشخص شده، باشد. هدف و جایگاه شایسته ای که در سه شعار اصلی انقلاب اسلامی یعنی استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی نمود یافته و در واقع با ارزشهای انسانی و الهی سازگار است. البته اینجا ارزشهای مختلفی مطرح می شود همانند آزادی و اینکه آزادی چیست؟ و من نمی خواهم وارد این گونه مباحث طولانی و مفصل بشوم؛ اما به نظرم وزارت امور خارجه و کشور ما در همه بخشهای جامعه به ویژه نخبگان علمی و فرهنگی و دانشگاهی باید این سئوالات را مطرح و تبیین کنند که تفاوت نگرش و دیدگاه ایران اسلامی با غرب نسبت به این مفاهیم مثل آزادی در چیست؟ حتی تعریف عرفای ما از آزادی این است که آزادی وقتی محقق می شود که انسان از قید و بند هوای نفس خود آزاد می شود که این تعریف با تعریف مطرح از آزادی در غرب متفاوت است. طرح و تبیین این سلسله مباحث از طریق صاحب نظران و نخبگان در ایران از منظر انسانی و اسلامی در فضای بین المللی بخشی از وظیفه کلان دستگاه دیپلماسی است تا آن گفتمان عزت مدارانه و بنا به فرمایش مقام معظم رهبری در دیدار سال گذشته با سفرای جمهوری اسلامی ایران، حرف و منطق نو جمهوری اسلامی برای سعادت بشریت و منبعث از انگیزه های انسانی، محبت و دلسوزی متقابل بین انسانها در عرصه جهانی شکل بگیرد و تبیین گردد.
خوشبختانه وظائف و اهداف دستگاه های مختلف از جمله دستگاه دیپلماسی در قالب چشم انداز توسعه و همچنین در چارچوب برنامه های توسعه پنج ساله تبیین و مشخص شده است. به عنوان مثال در ماده ۱۸۳ برنامه سوم توسعه کشور که در برنامه چهارم هم عینا تنفیذ شده بود و در برنامه پنجم نیز که یکسال از آن را پشت سر گذاشته ایم، ماده ۲۱۰ وجود دارد که در آنجا راهبردهای تحقق این اهداف عالی کشور تشریح شده است و اینکه ما با کدام راهبردها به این اهداف دست یابیم؛ طبعاً در این چارچوب وظایف و مسئولیتهایی برای وزارت امور خارجه تعریف و تبیین شده است. در عین حال در اینجا یک تفاوتی هم بین سیاست خارجی و دیپلماسی وجود دارد که دوستان و همکاران ما حتما بر آن اشراف دارند که سیاست خارجی یک مقوله ای است متفاوت از دیپلماسی. دیپلماسی درحقیقت روشهای رسیدن به اهداف سیاست خارجی است، روشهای تاثیرگذاری بر طرف مقابل تا او را به یک امر متقاعد کنند تا آنچه که به نفع دو طرف است، محقق و انجام شود.
دیپلماسی می تواند از دو سمت و سو یعنی “دیپلماسی تحبیب” و “دیپلماسی تهدید” قابل تعریف باشد و در میان آن دو “دیپلماسی ترغیب” قرار دارد. به عبارت دیگر اگر یک خط فرضی را ترسیم کنیم که در یک سمت آن “دیپلماسی تحبیب” و در سمت دیگر آن “دیپلماسی تهدید” باشد، در میان آن “دیپلماسی ترغیب” قرار می گیرد که نقطه آغازین تحرک در عرصه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران و دیپلماسی اسلامی همین “تحبیب “ می باشد، یعنی هرگونه تحرک در عرصه سیاست و روابط خارجی جمهوری اسلامی بر مبنای دوست داشتن دیگران و عشق و محبت به دیگران است. ما به دنبال تاثیرگذاری بر دیگران از این منظر هستیم و این متفاوت با دیپلماسی جاری در عرصه جهانی است که صرفا به دنبال کسب منافع خود می باشند.
طبیعتا بسیاری از کشورها به خاطر تحقق منافع خود ممکن است از روشهای تحبیبی هم استفاده کنند، درحالیکه هدف آنها در استفاده از دیپلماسی تحبیب (به عنوان ابزار) دستیابی به منافع خود است و نه دوست داشتن بشر و تلاش برای سعادتمندی بشریت. تفاوت اصولی سیاست خارجی ما با دیگر کشورها در همین است. ما منافع و مصالح ملی را صرفا کسب و جمع آوری آن به قیمت ظلم به دیگران نمی دانیم و دیپلماسی ایران در اینجا دیپلماسی نفی ظلم و نفی استبداد است از هر دو طرف، یعنی نه ظلم بپذیریم و نه ظلم بکنیم و از آن طرف تاکید بر حمایت از مستضعفین در دنیاست که این اصول منبعث از عشق به بشریت است و اینها دیپلماسی ما را از دیگران متفاوت می کند. اگر دیپلماسی بر اساس رویکرد و نگرش واقع گرایی تنظیم شود، کار زیاد سخت نخواهد بود و کشورها بر اساس این منافع و هرگاه ایجاب کند، نوع رفتار خود را با دوستان و دشمنان خود تغییر بدهند و برای آنها کسب و تحقق منافع اصل است؛ اما ما معتقدیم که این نوع دیپلماسی، نگاهی است که در آن تنازع و درگیری و جنگ ایجاد می شود و اعتقاد داریم این نوع دیپلماسی اگرچه ممکن است به کسب منافع کوتاه مدت منجر شود، ولی در بلند مدت همه بازنده هستند، هم آن کسی که منتفع می شود و هم آن کسی که ضرر کرده است. اگر بخواهیم به دنبال تحقق جامعه بشری بر پایه عدالت و گسترش عدالت باشیم، باید بر اساس نگرش و دیدگاه ایران اسلامی بر جهان تاثیرگذاری داشته باشیم. بخشی از راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز همین الهام بخشی و عدالت گستری در سطح بین المللی است. به همین دلیل ماموریت ما در دستگاه دیپلماسی متفاوت است. ماموریت های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران گستره جهانی دارد؛ برای چنین ماموریت سنگین و الهی باید برنامه، ابزار و سازوکارهای مناسب داشته باشیم. به همین دلیل کار وزارت امور خارجه اهمیت پیدا می کند و کار این وزارتخانه زمانی می تواند به نتایج ملموس و مطلوب برسد که برنامه ها در جهتی صحیح بوده و در راستای تحقق این اهداف و راهبردها پیش برود و امکانات نیز در خدمت به این برنامه ریزی قرار گرفته باشند.
امکانات شامل نیروی انسانی، بودجه و تجهیزات است. در بحث کیفیت و کمیت، نیروی انسانی مهم ترین نقش را در دستگاه دیپلماسی بازی می کند. شاید بتوانیم بگوییم که نود درصد پیشرفت وزارت امور خارجه در گرو برخورداری از نیروی انسانی متعهد، مجرب و با انگیزه است تا بتواند اهداف آرمانی را محقق سازد و در این راستا نیروی انسانیی می تواند موفق باشد که منافع ملی، اسلامی و الهی را بر منافع شخصی ترجیح دهد. این نیروی انسانی با این ویژگی همراه با برنامه ریزی خوب و منسجم و کار حساب شده می تواند به نتایج مطلوب برسد.
خوشبختانه بخش مهمی از این مسئولیتهای سنگین در حوزه معاونت اداری و مالی وزارت امور خارجه متمرکز شده است و این معاونت با در نظر داشتن اسناد بالا دستی در جهت این اهداف عالیه باید تلاش کند.
در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی شاهد ورود طیفی از نیروهای جدید، جوان و بعضاً کم تجربه به وزارت امور خارجه بودیم که البته جای خالی تجربه و این خلاء در بین افراد متعهد را انگیزه های بالا پر می کرد. امروزه خوشخال هستیم و واقعا این جای افتخار است که با برخورداری از این نیروهای با تجربه و انگیزه بالا، ایمان و تعهد قوی، وزارت امور خارجه صاحب یک سرمایه بزرگ نیروی انسانی است که در بین دستگاههای مختلف در کشور شاخص و سرآمد است.
طبیعتا نیروهای وزارت امور خارجه باید آمادگی و شایستگی برای ورود به عرصه کار دیپلماتیک در عرصه سیاست و روابط خارجی داشته باشند. فعالیت دیپلماتیک هم سه بعد دارد، بُعد علمی، بُعد تجربی و یک بعد هنری و قابلیت های فردی؛ یعنی فردی که می خواهد وارد عرصه کار دیپلماسی بشود باید به لحاظ علمی دارای اندوخته و تسلط و شایستگی علمی کافی و لازم باشد. حیطه فراگیری علم برای دیپلمات بسیار گسترده و فراتر از صرفاً موضوعات سیاسی است. به عبارت دیگر دیپلمات ما نمی تواند صرفا به فراگیری یکسری اطلاعات تاریخ سیاسی روابط کشورها و یا یکسری موضوعات دیگر بسنده کند و حتما باید در علوم مختلف نظری شاخص و شایسته باشد و قطعا باید به مسائل مختلف حقوقی در انواع مختلف حقوق بین الملل عمومی و خصوصی آشنا و حتی در برخی حوزه ها متخصص باشد، باید تاریخ اعم از تاریخ کشور خود و تاریخ جهان و منطقه را به خوبی بداند و بشناسد، باید مسلط به جامعه شناسی و روانشناسی باشد و روانشانسی را حتما بداند تا بتواند در مذاکرات و تعاملات بیرونی با دیپلماتهای کشورهای مختلف موفق باشد. باید به علم و اطلاعات اقتصادی مسلط باشد و شاید بتوان گفت از نظر تئوریک هیچ علمی در حوزه نظری نیست که یک دیپلمات به آن نیاز نداشته باشد. در کنار همه این شایستگی های علمی بالا باید تسلط زیادی هم به زبان و حتی مسائل مرتبط با زبان داشته باشد، چون زبان به عنوان یک شاخصه مهم فرهنگی در مورد جوامع و کشورهای مختلف مطرح است. یک دیپلمات با داشتن همه شایستگی های علمی و تعهد، هر چقدر پیشرفت می کند و در امور اجرایی و عملیاتی عرصه دیپلماتیک به سمت جلو می رود و در کوران کار ها هم قرار می گیرد، تجربه بیشتری را فرا می گیرد و این تجربه در واقع به او کمک می کند تا کار دیپلماتیک و ماموریت خودش را بهتر انجام بدهد.
در کنار این، بعد سوم یعنی بحث هنر و قابلیتهای فردی است. در واقع در کنار همه این شایستگی ها و قابلیتها، دیپلمات باید از یک ذوق، استعداد و قریحه ادبی و هنری برخوردار باشد تا بتواند در مواقع لزوم فضای مذاکره را تغییر بدهد و بشکند، چه بسا با بذله گویی، با خنده و با ایجاد ارتباط صمیمانه و بیان یک شعر و طرح یک بحث فرهنگی و ایجاد یک فضای دوستانه، بتواند ملاحظات و اهداف و خواست کشور خود را در رابطه با طرفهای مذاکراتی خود پیش ببرد. برخورداری از چنین افرادی با چنین شایستگی هایی برای وزارت خارجه یک دارایی بزرگ محسوب می شود.
اما چطور می شود این دارائی بزرگ را ایجاد و البته حفظ کرد و آن را اعتلاء و ارتقاء بخشید. بخش مهمی از این مسئولیت مهم به مباحث گزینشی و آموزشی برمی گردد که ما بتوانیم از بهترین این افراد استفاده کنیم. در این جهت استعدادهای بزرگ و ظرفیتهای ارزشمند نیروی انسانی که خوشبختانه در سطح کشور ما وجود دارد، کار گزینش را برای ما راحت تر کرده است. برای نمونه در همین آزمونی که قرار است برگزار کنیم، با وجود اینکه ما برای اکثر این رشته ها شرط حداقل فوق لیسانس را برای استخدام حدود ۵۰۰ نفر – که می تواند تا ۱۰۰۰ نفر هم افزایش پیدا بکند – قرار دادیم، بیست هزار و پانصد و چهل و چهار نفر ثبت نام کرده اند. مفهوم آن این است که یک اندوخته نیروی انسانی عظیم در اختیار ما قرار دارد و طبیعتا کار گزینش را برای ما راحت تر می کند.
انتخاب بهترین این افراد وظیفه حوزه اداری و مالی وزارت امور خارجه است. ایجاد این دارایی عظیم از نیروی انسانی متعهد، مجرب و عالِم از طریق گزینش میسر می شود. حفظ و تکمیل و ارتقای این نیروی انسانی نیز از طریق آموزش ممکن است. ما در حوزه آموزشی برنامه های بسیار بزرگ و آرمانی در پیش داریم و بنا است که دانشکده روابط بین الملل – با موافقتی که از ریاست محترم جمهوری گرفتیم – به دانشگاه روابط بین الملل در سطح بین المللی توسعه یابد و با ایجاد دانشکده های مختلف ارتقاء یابد و این مهم انشاء الله به زودی محقق می شود. برای حفظ و ارتقاء این دارائی عظیم از نیروی انسانی به عنوان سرمایه اصلی دستگاه دیپلماسی به غیر از آموزش در دانشکده، روشهای دیگری مثل آموزشهای حین خدمت در مورد مسائل و موضوعات اعتقادی، توانائیهای حرفه ای، زبان و مسائل روز جهان و موضوعات جدید در برنامه خود داریم.
همانطور که عرض کردم خوشبختانه وزرات امور خارجه یکی از بهترین ذخیره و ظرفیت نیروی انسانی را در سطح کشور و در بین دستگاههای دولتی در اختیار دارد. همکاران ما در وزارت امور خارجه مجموعه ای هستند که در مقایسه با مجموعه هایی دیگر در سطح کشور بالاترین سطح را دارند و متوسط سطح تحصیلات در وزارت خارجه در بین دستگاههای دولتی اول است و جزء دستگاههای بالای کشور تلقی می شود. خوشبختانه به لحاظ اعتقادی هم همین نیروها جزو بهترین و متعهدترین نیروها هستند. به لحاظ کمی یک سوم از نیروهای وزارت خارجه نیروهای ایثارگر هستند که وابستگی به خانواده معظم شهدا یا سابقه خدمت در جبهه دارند که این هم از افتخارات دستگاه دیپلماسی است و انشاءالله این سرمایه عظیم می تواند خدمات ارزنده ای را به کشور ارائه بدهد.
سوال: علاوه بر بحث نیروی انسانی آیا طرح و برنامه ای برای تغییر و تحول در عرصه تشکیلاتی وزارت امور خارجه یا ایجاد مراکز جدید بنا بر ضرورتهای موجود و تغییر و تحولات در عرصه سیاست و روابط خارجی در صحنه منطقه ای و بین المللی در دستور کار معاونت اداری و مالی وزارت امور خارجه قرار دارد؟
پاسخ: البته نکته مهم دیگر به غیر از بحث نیروی انسانی، مسئله تشکیلات است، چون به هر حال این نیروی انسانی در قالب تشکیلات کار می کند. یکسری الزاماتی را دولت در سالهای گذشته داشته است که البته در بعضی موارد در جلسات مختلف خدمت مقامات محترم عرض کردیم که شاید وزارت امور خارجه بعضاً باید از این قواعد و الزامات مستثی باشد. مثلا دو قاعده معروف یکی کوچک سازی دولت و یکی خصوصی سازی، اینها در واقع مقولاتی هستند که وزارت خارجه باید از آن مستثنی باشد. اگر در شرایطی که ما قرار داریم در حوزه های مختلفی باید به سمت کوچک کردن تشکیلات برویم، به نظر بنده با یک تجربه سی ساله در کار دیپلماتیک، باید در مورد تشکیلات وزارت امور خارجه به سمت گسترش تشکیلات پیش برویم؛ به ویژه در حوزه هایی که حضور فعال در آن برای جمهوری اسلامی ایران مهم است. همانطور که در اهداف و آرمانهای انقلاب و جمهوری اسلامی و نص صریح قانون اساسی مشخص شده، گستره ماموریت های دیپلماتهای جمهوری اسلامی جهانی است و اگر چنین است، باید در اقصی نقاط جهان حضور پیدا کنیم. اتفاقا امروز کشورهای مهم و کشورهایی که نگاهشان به آینده است، همین رویکرد را به سرعت دنبال می کنند. در مورد تشکیلات وزارت امور خارجه کارهای بزرگی در دست انجام بوده که بعضا کارهایی انجام شده است. ما تشکیلات وزارت خارجه را از ده معاونت به شش معاونت کاهش دادیم که البته در کنار آن دو مرکز مهم هم ایجاد شده است، یکی مرکز آموزش و پژوهش های بین المللی که در کنار آن دانشکده روابط بین الملل قرار دارد که انشاء الله در آینده به دانشگاه مبدل خواهد شد، همینطور دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی را نیز در ذیل آن مرکز داریم. مرکز دیگری به اسم مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای ایجاد شده است. بحث دیپلماسی عمومی و رسانه ای در فضای کنونی عرصه روابط بین المللی بسیار حائز اهمیت است. از قرن 18 از معاهده وستفالی تا به حال مفهوم حاکمیت تغییر عمده ای پیدا کرده است. بازیگران صحنه سیاسی در عرصه سیاست و روابط بین الملل دیگر بازیگران سنتی و صرفا دولتی نیستند. سازمانهای مردم نهاد یا همان سمن ها به شدت در حال رشد هستند و دولتها بخشی از حاکمیت خودشان را در واقع به نفع سازمانهای بین المللی یا سازمانهای غیر دولتی تقلیل داده اند. درواقع بخشی از مسئولیت و کارکردی را که تا قبل از این دولتها در عرصه سیاسی و روابط خارجی انجام می دادند، در حال حاضر بر عهده سازمان های غیر دولتی بین المللی نهاده شده است؛ مفهوم این مباحث این است که ما باید سازوکاری را داشته باشیم که هم در حوزه بین المللی و هم در حوزه سازمانهای غیر دولتی یا مردم نهاد و تعامل با اصحاب فرهنگ و رسانه فعال باشد؛ به همین دلیل مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای ایجاد کردیم که یک اداره کل دیپلماسی عمومی در آن دارد و انشاء الله این اداره کل با داشتن دو اداره ارتباطات داخلی و دیگری ارتباطات خارجی مخاطبین داخلی و خارجی را در خصوص سیاست خارجی و اهداف سیاست خارجی وزارت امور خارجه توجیه و همراه خواهد کرد.
در بحث تشکیلاتی با توجه به تغییراتی که هم اکنون به غیر از تغییرات مفهومی در زمینه فن آوریهای ارتباطاتی جدید به وجود آمده است زمینه های بسیاری برای تعاملات بین المللی فراهم شده است. در حوزه معاونت بین الملل تغییراتی را ایجاد کرده و در نظر داریم اداره مبارزه با تروریسم را ایجاد نمائیم. همچنین برای نخستین بار در دستگاه دیپلماسی اداره همکاریهای علمی و فن آوری ایجاد شده است. ایجاد این مرکز مهم با توجه به پیشرفتهای خوب و بسیار عظیم دانشمندان جوان کشور در دستیابی به علوم و فناوری های جدید ضروری احساس می شد. ما می توانیم از ظرفیت عظیم دستیابی به این فن آوریها در دیپلماسی رسمی و عمومی خودمان استفاده کنیم. به عبارت دیگر اگر قرار است که ما به کشورهای دوست مان کمک کنیم یکی از شیوه ها می تواند استفاده از این فن آوریها باشد و یا اگر نیاز کشور در زمینه های فن آوری ایجاب می کند، دیپلماسی کشور می تواند برای تامین این نیازها به کمک بیاید. به عبارت دیگر دیپلماسی برای فن آوری و فن آوری برای دیپلماسی. در نظر داریم دستاوردهای فناوری و علمی کشور را در جهت پیشبرد دیپلماسی کشور به کار بگیریم و یکی از موضوعات مذاکرات ما با طرفهای دیگر در خارج همواره همکاری در زمینه های علمی و فن آوری بوده و خواهد بود. یک اقدام مهم متمرکز نمودن فعالیت های حوزه اقتصادی در حوزه سیاسی است تا اقتصاد و روابط اقتصادی به عنوان یکی از موضوعات مهم در روابط با کشورها تلقی گردیده و مورد پیگیری جدی ادارت منطقه ای قرار گیرد.
در عین حال به دنبال ایجاد تحول در مکانیسم های برنامه ریزی هستیم تا در قالب برنامه های کلان کشور در قالب ماده ۲۱۰ برنامه پنجم بتوانیم بسته های اجرایی را تعریف کنیم که به لحاظ کمی و کیفی مشخص می کند که دستگاه دیپلماسی چگونه و با چه سرعتی به سمت اهداف از پیش تعیین شده حرکت کند. به همین منظور یکسری مباحث در داخل دستگاه دیپلماسی را با همکاران خود مان شروع کرده ایم تا به زودی بتوانیم انشاءالله یک برنامه جامع با بسته های برنامه ای با نگاه به افق چهارساله باقیمانده از برنامه پنجم فعالیت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را تدوین کنیم.
در حوزه های مختلف دیگر مثل اصلاح فرایندها هم همواره در طراحی هایمان کوتاه کردن فرایندها و روندهای اداری تا حد ممکن در دستور کار بخش اداری وزارت امور خارجه بوده است. به ویژه در حوزه های اداری زمانی که قرار است یک روندی به صدور احکام منتهی شود، این روند و مسیر باید در حداقل زمان ممکن انجام شود و هر جایی که احساس کنیم ایستگاه های غیرضروری وجود دارد که این فرایند را کند می کند و ضرورت ندارد، آن ایستگاه ها را حذف می کنیم تا روند امور اداری تسریع و تسهیل شود.
سوال: به دنبال انتشار آگهی استخدام قرار است نیروهای جدیدی وارد دستگاه دیپلماسی بشوند. ممکن است جزئیات سازوکار جذب نیروهای جدید در وزارت امور خارجه را تشریح فرمائید؟
پاسخ: اول اردیبهشت ماه یک آزمون استخدامی برگزار خواهیم کرد که بیست هزار و پانصد و چهل و چهار نفر در آن شرکت می کنند. هدف اولیه ما جذب پانصد نفر است ولی ممکن است تا هزار نفر یا بیشتر هم استخدام کنیم. ضمن اینکه تعداد بسیاری از اینها را هم به صورت ذخیره حفظ خواهیم کرد. با توجه به برنامه های گسترش فعالیتهای وزارت امورخارجه در نظر داریم بتوانیم از آنها استفاده کنیم. به لحاظ پراکندگی رشته تقریبا می شود گفت در همه پستهای مورد نیاز وزارت امور خارجه این افراد با شرکت در این آزمون مسابقه خواهند داد که شامل کارشناسان سیاسی و حقوقی، امور اجرائی، مترجم، کارشناسان رایانه و فناوری اطلاعات می شوند. همچنین ما نیاز به کارشناسانی در رشته های حسابداری و حوزه کنسولی داریم که این آزمون در هر رشته ای به تفکیک مشخص شده است و از طریق درج آگهی در رسانه های گروهی اطلاع رسانی حداکثری شده است. آنچه که مهم است اینکه در این آزمون نهایت تلاش خواهد شد افرادی که به لحاظ علمی شایستگی کافی را داشته باشند، انتخاب شوند. طبیعتاً در مرحله اول حدود پنج هزار نفر از این افراد انتخاب و وارد مرحله دوم خواهند شد. بخشی از بررسی شایستگی های علمی در این مرحله انجام شده است. در مرحله دوم مصاحبه های علمی با این افراد انجام خواهد گرفت. این مصاحبه ها توانائیهای علمی و شایستگی های افراد به ویژه در موضوعاتی مثل ضریب هوش – حضور ذهن – خلاقیت – ابتکار – و مهم تر از همه انگیزه بالای دینی و ملی را مورد سنجش قرار خواهد داد. به عبارت دیگر گروه های مصاحبه گر ما تلاش می کنند که ببینند علاوه بر شایستگی های علمی و تخصصی، این افراد چقدر آماده فداکاری و ایثار برای کشور خودشان هستند و چقدر منافع ملی و منافع دینی را بر مصالح و منافع شخصی شان مقدم می دانند. طبیعتا بعد از این حدود سه هزار نفر نفر انتخاب خواهند شد و به مرحله گزینش اعتقادی خواهند رسید. هسته های گزینش بررسی های لازم را بر اساس روشی که قانون مشخص کرده، انجام می دهند و نهایتا افرادی که با توجه به شایستگی های اخلاقی و شخصیتی و اعتقادی به عنوان نیروهای اصلح تشخیص داده می شوند، از سوی گزینش به بخش امور اداری معرفی خواهد شد تا احکام اداری لازم برای آنها صادر شود. روند برگزاری آزمون و گزینش افراد، روندی بسیار سالم، شفاف و قابل اعتماد است. ما به عنوان معاونت اداری و مالی وزارت امور خارجه با معاون محترم توسعه و سرمایه انسانی ریاست جمهوری جناب آقای دکتر فروزنده جلسات متعدد داشتیم. سعی کردیم در تنظیم امور به گونه ای مسائل پیگیری شود که از سلامت و کیفیت این آزمون مطمئن بشویم. در داخل وزارت امور خارجه هم دو هیئت مختلف – بر اساس اساسنامه وزارت امور خارجه – با احکامی از سوی وزیر محترم امور خارجه به عنوان اعضای هیئت نظارت و اعضای هیئت ممتحنه تشکیل شده و تاکنون هم جلسات متعددی داشته اند و تا پایان کار هم پی گیری های خودشان را خواهند داشت. طبیعتا هم بر اساس اساسنامه و هم بر اساس قانون، معاونت توسعه سرمایه و نیروی انسانی ریاست جمهوری نظارت کاملی بر روند برگزاری آزمون خواهد داشت .
سوال: محتوای آزمون استخدامی وزارت امور خارجه چه خواهد بود؟
پاسخ: در این آزمون علاوه بر سوالات عمومی، سوالات تخصصی هم مطرح می شود. آنچه که مسلم است این که ما فرصت برابر استخدامی را در اختیار همه جوان های این ملت قرار بدهیم و تلاش خواهیم کرد که از بهترین ها برای خدمت به کشورشان استفاده کنیم. ما استخدام در وزارت امور خارجه را به عنوان یک فرصت شغلی نمی بینیم، بلکه آن را به عنوان یک فرصت خدمت به کشوری می دانیم که آرمانهای بزرگ انقلابی و اسلامی دارد. بنابراین وظیفه ما خیلی سنگین تر از یک شرکت و یک سازمان معمولی است و به همین خاطر نیروها و افرادی که به عنوان هیئت ممتحنه و هیئت نظارت انتخاب شدند و توسط وزیر محترم منصوب شدند، جزو شایسته ترین و مورد اعتماد ترین و خوش نام ترین افراد هستند که بر این روند و مراحل پیشرفت کار آزمون و استخدام نظارت دارند.
سوال: پیش بینی شما از زمان اعلام نتایج نهایی آزمون استخدامی وزارت امور خارجه و اعلام اسامی پذیرفته شدگان چه موقع است؟
پاسخ: طبیعتا با وجود هیئتهای مختلف علمی تلاش خواهیم کرد که کار مصاحبه ها به خوبی و با سرعت پیشرفت کند. آن چیزی که ما در نظر داریم انشاء الله اگر محقق بشود بعد از آزمون بتوانیم با فاصله کمتر از یک ماه کار مصاحبه هیئتهای علمی را شروع کنیم و پیش بینی ما این است که دو ماه تا سه ماه ممکن است کار مصاحبه های علمی طول بکشد و بعد هم مرحله گزینش راخواهیم داشت. البته به محض اینکه مصاحبه علمی انجام شود، قبول شدگان به گزینش معرفی خواهند شد و طبیعتا بعد از پایان کار نتایج را اعلام خواهیم کرد. در مرحله اول اعلام نتایج قبول شدگان را خواهیم داشت که در آزمون عمومی قبول می شوند و طبیعتاً نهایی شدن استخدام این افراد منوط به گذراندن دو مرحله دیگر یعنی مصاحبه های علمی و گزینش است. امیدواریم این روند در آبان و آذر ماه به پایان برسد تا ما شاهد حضور نیروهای جدید در مجموعه دستگاه دیپلماسی باشیم. البته این نیروهای جدید باید دو ماه قبل از شروع به کار در بخشهای مختلف، آموزش ها و دوره های توجیهی را بگذرانند تا بعد از آن در سطح ادارات مختلف تقسیم شوند. بر اساس اساسنامه وزارت امور خارجه احکام استخدامی این نیروهای جدید به صورت آزمایشی صادر می شود و در مراحل بعدی در فاصله یک تا دو سال به استخدام رسمی وزارت امور خارجه در خواهند آمد.
سوال: در طول برگزاری همایش سراسری روسای نمایندگیهای جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور در حوزه جنابعالی دو یادداشت تفاهم با مرکز فناوری و نوآوری ریاست جمهوری و معاونت توسعه و مدیریت نیروی انسانی ریاست جمهوری امضاء شد. اگر ممکن است توضیحاتی در این خصوص ارائه فرمائید.
پاسخ: برای تحقق همکاریهای علمی و فن آوری یادداشت تفاهمی بین حوزه معاونت اداری و مالی وزارت امور خارجه و مرکز فناوری و نوآوری ریاست جمهوری امضاء شد. به غیر از آن ارتباطات خوبی با معاونت محترم فن آوری ریاست جمهوری داریم که انشاءالله بتوانیم از هر دو سازوکار دیپلماسی برای فن آوری و فن آوری برای دیپلماسی بهره برداری لازم را ببریم. همچنین یادداشت تفاهمی بین جناب آقای فروزنده معاون محترم توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست جمهوری و جناب آقای دکتر صالحی وزیر محترم امور خارجه در خلال همایش امضاء شد که بر اساس آن قرار بر این شد که ما دوره ها و بسته های آموزشی را برای کشورهای مختلف تعریف کنیم و در ظرفیت سازی نیروی انسانی و مدیریتی به کشورهای دارای تعامل حسنه با جمهوری اسلامی ایران مساعدت کنیم و یک همکاری در بخش تربیت و توسعه نیروی انسانی در این زمینه ها با دیگر کشورها داشته باشیم. بودجه ای هم به این کار اختصاص داده شده و پیشرفت خوبی هم در این زمینه داشته ایم و امیدواریم با افق روشنی که پیش روی ماست و با تلاش همکاران ما در وزارت امور خارجه بتوانیم وزارت امور خارجه ای که شایسته این نظام و انقلاب است داشته باشیم.
سوال: آیا امکان و احتمال اعمال نفوذ و تاثیرگذاری بر روند آزمون و استخدام در وزارت امور خارجه از خارج از تشکیلات دستگاه دیپلماسی وجود دارد؟ آیا به غیر از وزارت امور خارجه طرفها و کسانی دیگری هم هستند که در این زمینه تصمیم می گیرند؟
پاسخ: مطمئنا همه موارد بر اساس قوانین استخدامی و اساسنامه وزارت امور خارجه پیش خواهد رفت و همانطور که توضیح دادم یک روند بسیار مشخص، شفاف و کاملا سالم دنبال خواهد شد و هیچ کس یا طرفی نمی تواند بر روند استخدام تاثیر بگذارد. طبیعتا وزارت امور خارجه دقت لازم را خواهد کرد که شایسته ترین افراد انتخاب بشوند، صرف نظر از هرگونه موضوع و مسئله ای. آنچه که مسلم است در گزینش این افراد دقت خواهد شد که نیروهایی باشند که به لحاظ علمی بالاترین درجه علمی را داشته و همزمان به لحاظ اعتقادی نیز افرادی باشند که شایستگی خدمت به جمهوری اسلامی ایران و نمایندگی جمهوری اسلامی را داشته با شند. طبیعتا افراد جدید باید کسانی باشند که اعتقاد عمیق به کشور و نظام مقدس جمهوری اسلامی و قانون اساسی و اصل مهم ولایت فقیه داشته باشند و طبیعتا در هر سه مرحله دقت خواهد شد که این افراد بهترین افراد باشند و طبیعتا وزارت امور خارجه در مسیر این انتخاب و این گزینش هیچ فشار و هیچ گرایشی را از سوی هیچ ناحیه ای نمی پذیرد و تا به حال هم با هیچ مشکلی مواجه نبوده ایم که بخواهد کار گزینش شایسته وزارت امور خارجه را تحت تاثیر قرار بدهد. پیش بینی هم نمی کنیم که چنین مسائلی وجود داشته باشد و مطمئن هستیم که بهترین های کشور برای خدمت در وزارت امور خارجه انتخاب خواهند شد. بحمدالله همکاری و هماهنگی بسیار نزدیکی بین وزارت امور خارجه و معاونت محترم توسعه و مدیریت نیروی انسانی ریاست جمهوری وجود دارد.
