در نگاه اول برخي بنگاه‌ها چندان به هم شبيه نيستند ولي وقتي بيشتر دقت مي‌كنيم و از زواياي مختلفي نگاه مي‌كنيم مي‌بينيم كه شباهت‌هاي عجيبي بين آنها وجود دارد مثلاً بين شركت ملي نفت ايران و بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران.
1. از لحاظ حقوقي، هر دو شركت دولتي هستند.
2. رئيس جمهور در هر دو شركت، رئيس مجمع عمومي است.
3. از لحاظ سوددهي براي دولت، شركت ملي نفت اولين شركت سودده دولتي و بانك مركزي دومين شركت سودده دولتي است.
4. هر دو شركت در دهه 1330 تاسيس شده‌اند.
5. قبل از اين دو شركت، شركت‌ها و بانك‌هاي خارجي در موضوع فعاليت آنها نقش مهمي داشته‌اند.
6. يكي از مهمترين شباهت‌هاي بين اين دو، محصول توليدي آنهاست. ماهيت محصول هر دو شركت به گونه‌اي است كه از دارايي‌هاي اشتراكي مردم برداشت مي‌كنند؛ شركت ملي نفت ايران، نفت و گاز خام را استخراج مي‌كند و قسمتي از توليدات خود را در خارج از كشور مي‌فروشد و قسمتي را نيز داخل. ارزش فروش محصولات در خارج را به خزانه دولت و حساب ذخيره ارزي مي‌ريزد و ارزش فروش محصولات در داخل حتي براي هزينه‌هاي توليد آن نيز كافي نيست، لذا از اين محل عايدي براي دولت ندارد. اما بانك مركزي ايران، اسكناس و مسكوك و اعتبار توليد مي‌كند. اين توليد در واقع بدهي بانك مركزي (دولت) به مردم است زيرا بابت آن به مردم چيزي پرداخت نمي‌كند. به عبارتي، هر چه پايه پولي كشور افزايش مي‌يابد بدهي بانك مركزي افزايش يافته و از دارايي‌هاي مردم كاسته مي‌شود. همان طور كه هر چقدر نفت توسط شركت ملي نفت استخراج مي‌شود از دارايي‌هاي مردم كاسته مي‌شود.
۷. يكي ديگر از مهمترين شباهت‌هاي بين اين دو، اثر فعاليت آنها بر رفاه مردم است. محصول توليدي آنها دو اثر مهم در كل اقتصاد كشور و بر رفاه مردم دارد: اثر توليدي و اثر تورمي. نفت و گاز توليدي شركت ملي نفت نه تنها به صورت مستقيم بلكه با سرمايه‌گذاري‌هايي كه از محل منابع حاصل از آن انجام مي‌شود به توليد كشور كمك مي‌كند. اعتبارات توليدي بانك مركزي نيز با ارائه خدمات پولي به بنگاه‌ها و خانوارها به توليد كمك مي‌كند. ولي هر چه توليدات اين دو شركت بالاتر برود «يا به عبارت صحيح‌تر از سطح مشخصي بالاتر رود» اثرات تورمي آنها ظاهر مي‌شود. هر دو با افزايش پايه پولي، اثرات تورمي خود را نمايان مي‌كنند: وقتي ارزش نفت صادراتي بالا مي‌رود با برداشت از آن دارايي‌هاي خارجي بانك مركزي به عنوان قسمتي از پايه پولي افزايش مي‌يابد و وقتي بانك مركزي مي‌خواهد به بانك‌ها و دولت و شركت‌هاي دولتي اعتبار بدهد يعني ارزش توليدات خود را بالا ببرد بدهي اين موسسات به بانك مركزي افزايش يافته يعني يك قسمت ديگر از پايه پولي افزايش مي‌يابد. لذا هرچه اين دو شركت، پول بيشتري توليد كنند مردم بايد تورم بيشتري را تحمل كنند.
8. تورم، در سال‌هاي اخير مهمترين مشكلي بوده است كه مردم ايران اعم از توليدكننده و مصرف‌كننده را آزار داده است. اكنون كه نفت ارزان شده است و از شر تورم ناشي از پول نفت خلاص شده‌ايم دولت و مجلس بايد مواظب باشند كه شر تورم ناشي از پول بانك مركزي گريبان مردم را نگيرد. ولي اين شر به بهانه توليد تاحدودي نمايان شده است!
منبع: سایت خبری الف (علی چشمی ,پژوهشگر اقتصاد)
