كارنامه بانك‌هاي خصوصي و دولتي‌

در اين گزارش، بانك مركزي خلاصه وضعيت ۱۱ بانك دولتي و ۶ بانك خصوصي را از نظر ۴ شاخص سود خالص، مطالبات معوق، تسهيلات پرداختي و مجموع بدهي‌ها و دارايي‌ها اعلام كرد.

انتشار اين گزارش از آن‌رو جالب و قابل توجه است كه شهروندان به سادگي مي‌توانند عملكرد بانك‌هاي دولتي و خصوصي را از جهت شاخص‌هاي حياتي با هم مقايسه كنند. به عبارت ديگر، وقتي بانكي سود خالص بالايي دارد، خود نشانگر قدرت مديريتي بانك و ملاكي براي صحيح‌تر بودن مديريت و روش‌هاي مالي آن است و يا وقتي مجموع بدهي‌ها و دارايي‌هاي يك بانك بالا باشد، باز نشانگر قدرت بالاي مالي بانك است.

بديهي است هر بانكي داراي حاصل جمع بالاتري باشد، به اين معني است كه هم خود دارايي زيادتري دارد و هم در جذب سپرده‌هاي مردمي موفقيت بيشتري داشته است.

با وجود اين هيچ‌كدام از اين شاخص‌ها را نمي‌توان به تنهايي ملاك كامل و تام خوب يا بد بودن يك بانك ارزيابي كرد، بلكه مجموع شرايط زماني و موقعيت و شرايط فعاليت بازار پولي و مالي كشور و بسياري عوامل ريز و درشت ديگر در چنين قضاوتي دخيل خواهد بود.

از سوي ديگر، در بانك‌هاي دولتي سياست‌‌هاي دولت‌هاي وقت و مثلا اختصاص پول بيشتر به افزايش سرمايه يك بانك از ديگر عوامل تاثيرگذار بر بزرگي و كوچكي يك بانك محسوب مي‌شود.
با اين حال ۲ شاخص ارزيابي ديگر در اين گزارش وجود دارد كه شايد مستقيم‌تر به كيفيت عملكرد و مديريت بانك‌هاي دولتي و خصوصي مربوط باشد. مقدار مطالبات معوق و ميزان تسهيلات پرداختي، اين 2 شاخص را تشكيل مي‌دهد كه توجه به آن جالب مي‌نمايد.
 
رتبه سوددهي بانك‌ها
 
نگاهي به مقدار سوددهي خالص (پس از كسر ماليات) بانك‌هاي دولتي در سال 86 نشان مي‌دهد كه بانك مسكن با 2694 ميليارد ريال، سودده‌ترين بانك كشور بوده است.

 رتبه دوم با رقم 2256 ميليارد ريال از آن بانك تجارت و رتبه سوم با 2232 ميليارد ريال در اختيار بانك ملت است. پست بانك با 32 ميليارد ريال در قعر جدول سوددهي بانك‌هاي دولتي است. جالب اينجاست كه بانك ملي با آن كه از نظر حجم دارايي بزرگ‌ترين بانك كشور است، از نظر سوددهي سال 86 با رقم 701 ميليارد ريال در رتبه هفتم قرار گرفته است. در مجموع 11 بانك دولتي 1233 ميليارد تومان سود خالص كسب كرده‌اند.
 
رتبه مطالبات معوق‌
 
پرسش جالب ديگر اين است كه كداميك از بانك‌هاي دولتي يا خصوصي مطالبات معوق بيشتري دارند. در اين ميان رتبه نخست كه البته رتبه مناسبي محسوب نمي‌شود، با 28 هزار و 643 ميليارد ريال در اختيار بانك ملي است.

بانك سپه با رقم ۲۱ هزار و ۳۵۲ ميليارد ريال و بانك ملت با رقم ۱۹ هزار و ۷۰ ميليارد ريال دارندگان بزرگ‌ترين مطالبات معوق بانك‌هاي دولتي تا پايان سال 86 را تشكيل مي‌دهند. در اين ميان پست‌بانك با 47 ميليارد ريال كمترين مطالبات معوق را دارد، اما اگر دقت كنيم كه اين رقم از كل سود خالص 32 ميليارد ريالي اين بانك در سال 86 و همچنين كمتر از 7 برابر كل تسهيلاتي كه اين بانك در سال 86 پرداخت كرده به دست آمده، قضاوت مي‌كنيم كه اين رتبه، امتياز چندان مناسبي براي پست‌بانك محسوب نمي‌شود. اما در ميان بانك‌هاي خصوصي پارسيان با 101 هزار و 424 ميليارد ريال رتبه اول، اقتصاد نوين با 3 هزار و 400 ميليارد ريال رتبه دوم و سامان با يك‌هزار و 413 ميليارد ريال رتبه سوم را دارد. بانك سرمايه نيز از اين نظردر رتبه آخر قرار دارد.
 
رتبه تسهيلات پرداختي‌
 
در بررسي رتبه بانك‌هاي‌ دولتي در زمينه تسهيلات پرداختي نيز به مسائل جالبي برمي‌خوريم. برخلاف تصور، بانك مسكن با 428 هزار و 510 ميليارد ريال رتبه نخست، بانك ملي با 273 هزار و 936 ميليارد ريال رتبه دوم و بانك ملت با 251 هزار و 423 ميليارد ريال سومين تسهيلات دهنده بزرگ دولتي در سال 86 بوده‌اند. نكته اين مساله اين است كه بانك ملي با وجود دارايي‌هاي زياد خود فاصله زيادي با بانك مسكن در رتبه نخست دارد. در ميان بانك‌هاي خصوصي نيز بانك اقتصاد نوين با 52 هزار و 290 ميليارد ريال اول، پاسارگاد با 38 هزار و 956 ميليارد ريال دوم و سامان با 19 هزار و 147 ميليارد ريال سوم است. جالب آنجاست كه بانك پارسيان مانند بانك ملي به عنوان بزرگ‌ترين صاحب دارايي‌ها در ميان بانك‌هاي خصوصي در رده‌بندي سال 86 اين بانك‌ها از نظر تسهيلات پرداختي حضور ندارد. بانك سرمايه از اين نظر، بازهم در قعر جدول جاي دارد.
 
 
و سرانجام بدهي و دارايي…
 
در اين بخش در ميان بانك‌هاي دولتي، بانك ملي با 511 هزار و 36 ميليون ريال مقام نخست و ملت با 383 هزار و 822 ميليارد ريال مقام دوم را داشته و بانك صادرات با 381 هزار و 368 ميليارد ريال سومين بانك بزرگ دولتي در سال 86 بوده‌اند. مطابق معمول پست‌بانك با 8 هزار و 900 ميليارد ريال بدهي و دارايي در قعر جدول قرار دارد.

در ميان بانك‌هاي خصوصي نيز پارسيان با 163 هزار و 87 ميليارد ريال مقام اول، اقتصاد نوين با 74 هزار و 501 ميليارد ريال مقام دوم و پاسارگاد با 56 هزار و 965 ميليارد ريال مقام سوم، بزرگ‌ترين بانك‌ خصوصي را اشغال كرده‌اند.

بانك سرمايه نيز كه در تمامي شاخص‌ها در قعر قرار دارد، از نظر رتبه دارايي‌ها نيز مقام آخر را با 11 هزار و 271 ميليارد ريال اشغال كرده است.

نكته جالب در اين ميان مقايسه توان مالي بانك‌هاي دولتي و خصوصي است كه حاكي از جدال نابرابر دولت و بخش خصوصي در اين عرصه مهم اقتصاد است.

بزرگ‌ترين بانك خصوصي پارسيان با بيش از 163 هزار ميليارد ريال دارايي و سپرده در بهترين حالت با هشتمين بانك دولتي از نظر اين شاخص كه همانا بانك كشاورزي است، به سختي شانه مي‌سايد و فقط از بانك‌هاي ديگري چون رفاه، توسعه صادرات، صنعت و معدن و پست بانك بالاتر قرار مي‌گيرد.