در حالي كه در روزهاي اخير بحث‌ها درباره نرخ و رقم واقعي تورم افزايش يافته، اين پرسش پرسيدني است كه نرخ تورم بر چه اساس و روش و فرمولي محاسبه مي‌شود و كدام يك از ارقام نقل شده به واقعيت نزديك‌تر است.
به گزارش خبرنگار ما، در اين روزهاي انتخاباتي هر يك از نامزدها رقم متفاوتي از نرخ تورم را براي هواداران خود نقل مي‌كنند و بحث‌هاي زيادي درباره اين كه كدام رقم صحيح و كارشناسي است، رواج دارد.
با اين حال، شايد بسياري از شهروندان نتوانند به قضاوت درستي درباره اين كه نرخ تورم واقعي كشور چه مقدار است، برسند؛ چرا كه معمولا اطلاعات كارشناسي كامل و جامعي دراين‌باره منتشر نمي‌شود و هر كس از ظن خود يار گزارشگري نرخ تورم مي‌شود و از دريچه منافع خود بدان مي‌نگرد؛ لذا نگاهي ساده و همه‌فهم به پديده تورم و نحوه محاسبه و تخمين آن، ضروري به نظر مي‌رسد تا افكار عمومي تصور درستي نسبت به نرخ تورم به دست آورند.
پديده تورم
دكتر بيژن بيدآباد درباره ماهيت تورم به خبرنگار ما مي‌گويد: پديده تورم از بر هم خوردن تعادل ميان كالاي موجود در جامعه با مقدار نقدينگي يا پول در گردش پديد مي‌آيد. به عبارت بهتر، وقتي كالا كمياب و پول يا قدرت خريد براي مالكيت آن زياد باشد، خلاء حاصل تورم نام مي‌گيرد.
وي افزود: فرض كنيد شما يك منزل داريد كه در حالت عادي ۳ نفر مشتري براي خريد آن از شما، پول دارند؛ اما وقتي تعداد مشتريان پولدار كه نماد قدرت خريد كاذب هستند به ۳۰ نفر افزايش يابد، اما واحد آماده فروش همان يك عدد باقي مانده، رفتار اقتصادي شما چه خواهد بود؟ روشن است كه در برابر سيل مشتري‌ها، قيمت را بالا مي‌بريد. حال اين پديده درباره ساير كالاها هم وجود دارد، به اين معني كه وقتي تعداد مشتري زياد در برابر كالاي كم قرار مي‌گيرد، تورم توليد و قيمت‌ها بالا مي‌رود.
وي اظهار كرد: لذا براي مقابله با تورم ۲ راه بيشتر وجود ندارد؛ نخست رشد توليد كالا در برابر قدرت خريد است و دوم كاهش نقدينگي يا همان كاهش تعداد مشتري‌ها براي آن منزل مسكوني تا مالك مجبور به كاهش قيمت كالايش شود.وي تصريح كرد: چنين است كه كارنامه دولت‌ها در مقابله با نرخ تورم را بايد در رشد توليد ناخالص داخلي و كاهش نقدينگي جستجو كرد كه هر كس سعي به مصادره آن به نام خود دارد.
شيوه محاسبه نرخ تورم
براساس استانداردهاي جهاني، مرجع محاسبه و اعلام نرخ تورم بانك مركزي است. در بانك مركزي ايران اداره آمارهاي اقتصادي مسوول اين امر است. نرخ تورم از طريق محاسبه قيمت هفتگي، ماهانه و سالانه يك سبد كالاي پايه حاصل مي‌شود. اين سبد كه به عنوان سبد پايه و شاخص كالا شناخته مي‌شود، هر چند سال يك بار مورد بازنگري قرار مي‌گيرد. تدوين اين سبد از سال 1338 آغاز شد و آخرين بار در سال 1383 با دربرداشتن 359 قلم كالا و خدمات در 75 شهر منتخب كشور و در 12 گروه كالايي مورد استناد قرار گرفت.
با اين حال، ارقام به دست آمده از حاصل اين سبد كالايي در ۳ شيوه كه هر كدام يك مقطع زماني خاص را نشان مي‌دهند، مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرند و اتفاقا اختلافات ارقامي و گزارشگري رقم تورم دقيقا از همين نقطه آغاز مي‌شود؛ چرا كه هر كس يك روش از اين روش‌هاي محاسباتي را كه واجد و بيانگر كمترين نرخ تورم است، انتخاب و به مخاطبانش اعلام مي‌كند.طهماسب مظاهري، رئيس كل سابق بانك مركزي به خبرنگار ما مي‌گويد: ما در محاسبه نرخ تورم 3 روش داريم؛روش اول، محاسبه تغيير نقطه به نقطه نرخ تورم است. يعني مثلا گفته مي‌شود نرخ تورم در ارديبهشت ماه 87 در مقايسه با ارديبهشت ماه 86 چه تغييري كرده است.
وي افزود: روش دوم محاسبه تغيير ماه به ماه است يعني نرخ تورم ارديبهشت ماه ۸۷ در مقايسه با فروردين ۸۷ چگونه بوده است.
وي اظهار كرد: اما روش سوم متوسط ۱۲ ماه سال است. به اين صورت كه گفته شود نرخ تورم در ۱۲ ماهه منتهي به ارديبهشت ۸۷ در مقايسه با ۱۲ ماهه منتهي به ارديبهشت ۸۶ چقدر بوده است.
مظاهري تصريح كرد: در علم اقتصاد، متداول‌ترين و در عين حال صحيح‌ترين راه محاسبه نرخ تورم متوسط 12 ماهه است؛ چرا كه شاخص‌هاي ديگر چون يك مقطع زماني خاص و كوتاه در حد يك ماه را مي‌بينند، قابل تعميم به يك سال نيستند و نمي‌توان كل 12 ماه را با آن نگاه كرد.
وي افزود: وقتي شما مي‌توانيد به يك رقم به عنوان متوسط استناد كنيد كه ارقام مختلف 12 ماه را با هم جمع و سپس بر عدد 12 تقسيم كنيد، مثل محاسبه حداقل و حداكثر دما كه از جمع و تفريق آن متوسط دماي يك شهر به دست مي‌آيد.
وي اظهار كرد: در نتيجه ارقام كمتري كه درباره نرخ تورم اعلام مي‌شود، براساس شاخص محاسبه نقطه به نقطه نرخ تورم در يك ماه استخراج شده و سپس به كل سال تعميم داده شده است. روشن است كه چنين تعميمي درست و علمي نيست.
وي خاطرنشان كرد: به عنوان مثال اگر به گزارش بانك مركزي درباره تورم فروردين ۸۸ توجه كنيد، در متن خبر خواهيد ديد كه نوشته شده نرخ تورم در فروردين ۸۸ در مقايسه با فروردين ۸۷ معادل ۱۵.۵ درصد است. اين همان رقمي است كه مورد استناد قرار گرفته است؛ اما تعميم اين كه نرخ تورم كل سال ۸۷ همين رقم است، درست نيست چرا كه اين فقط گزارش يك ماه است نه ۱۲ ماه.وي تصريح كرد: اما اگر بلافاصله به ادامه گزارش توجه كنيد، خواهيد ديد كه ذكر شده نرخ تورم در ۱۲ ماهه منتهي به فروردين ۸۸ نسبت به ۱۲ ماهه منتهي به فروردين ۸۷ معادل ۲۴.۵ درصد است.
با صرف‌نظر از رقم بايد گفت اين شاخص صحيح محاسبه نرخ تورم است و در صحبت‌ها بايد به اين شاخص استناد شود.نرخ تورم يكي از مهم‌ترين شاخص‌هاي اقتصادي كشور است كه دقت در اعلام آن به تامين منافع ملي اقتصادي منجر مي‌شود. قطعا لطمه نزدن به اين منافع مورد توجه 4 كانديداي حاضردر صحنه انتخابات دهم رياست جمهوري قرار دارد.
نرخ تورم ارديبهشت ماه اعلام شد
روابط عمومي بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران روز گذشته اعلام كرد: خلاصه نتايج به دست آمده از شاخص بهاي كالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران براساس سال پايه ۱۰۰= 1383 (۳۵۹ قلم كالا و خدمت) در ارديبهشت ماه ۱۳۸۸ به شرح ذيل است:
شاخص بهاي كالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران در ارديبهشت ماه 1388 نسبت به ماه قبل 1.2 درصد افزايش يافت.در مقايسه با ماه مشابه سال قبل، رشد شاخص مذكور در ارديبهشت ماه به 15 درصد رسيد كه نشان‌دهنده ادامه روند كاهشي است. يادآور مي‌گردد كه در مهرماه 1387 نرخ رشد شاخص مذكور 29.5 درصد بوده كه تا ارديبهشت ماه 1388، معادل 14.5 واحد درصد از رشد شاخص قيمت كاسته شده است.نرخ تورم در 12 ماه منتهي به ارديبهشت 1388 نسبت به 12ماه منتهي به ارديبهشت ماه 1387 معادل 23.6 درصد است.
منبع:جام جم آنلاین
