شهروند الکترونیک، فردی است که توانایی استفاده از خدمات برخط دولت‌ها را در حد مطلوب داشته باشد، در واقع شهروندان الکترونیک همان کاربران جوامع اطلاعاتی هستند.
به گزارش بانکی دات ای ار تمامی انسانها در طول زندگی خود، نقش‌های متفاوتی را ایفا می نمایند. برای هر یک از ما، در نقش فرزند، والدین، خویشاوندان دور و نزدیک، کاسب، تاجر، کارمند، مدیر، تولید کننده، دانش آموز، دانشجو، معلم ، استاد، رئیس دانشگاه و ده‌ها نقش کوچک و بزرگ دیگر وظایفی متصور است که به صورت روزمره به آنها می‌پردازیم. ما تا به امروز این وظایف را به کمک روشهای فعلی انجام می‌دادیم، اما امروزه ابزار الکترونیکی، انجام امور و ایفای وظایف شهروندی را بسیار ساده‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر نموده است.
به عنوان مثال، یک زن در یک خانواده نقش یک همسر و مادر را بر عهده دارد. بخش عمده‌ای از خریدهای خانه بر عهده مادر است، پرداخت قبوض، پیگیری وضعیت تحصیلی فرزندان و ده‌ها وظیفه ریز و درشت دیگر بر عهده وی گذاشته شده است. چنانچه این مادر بتواند برخی از این وظایف را با استفاده از ابزارهای الکترونیکی مانند وب سایت‌ها، پست الکترونیک و …به انجام رساند، طبعا صرفه‌جویی بسیاری در وقت و هزینه خانواده خواهد شد و این وقت و هزینه اضافه را صرف امور مهم دیگری خواهد نمود. این مادر در محل کار خود در نقش یک معلم، کارمند، مدیر و غیره است؛ در این نقش‌ها نیز وی می‌تواند با استفاده از ابزارهای الکترونیکی انجام امور را تسریع و کم هزینه‌تر نماید. این مادر/ کارمند نقش‌های اجتماعی متفاوت دیگری را نیز ایفا می‌نماید که در هر کدام از آنها ابزار الکترونیکی به نحوی می تواند به وی کمک نماید. وی وقتی یک شهروند الکترونیکی خواهد بود که بتواند این وظایف مختلف را با کمک ابزار الکترونیکی و با کیفیت و کمیت بسیار بهتری به انجام رساند.
مقوله های جدیدی چون تجارت الکترونیک، دولت الکترونیک، آموزش الکترونیک، سلامت الکترونیک، انتشارات الکترونیک، انتخابات الکترونیک و … هر یک در برگیرنده قسمتی از زندگی و فعالیتهای روزمره ما هستند. شهروند الکترونیک باید بتواند در قالب آنها به انجام وظایف خویش بپردازد.
با گسترش روز افزون علم و تکنولوژی که امروزه به وضوح شاهد آن هستیم و با توجه به گسترش دنیای ارتباطات تمام سازمان ها به ویژه موسسات مالی اقتصادی و بانک ها به دنبال ارائه هرچه بیشتر و بهتر خدمات به مشتریان خود می باشند تا از این طریق بتوانند از ابزارهای تولیدی حداکثر استفاده را نموده و ضمن رعایت اصل بی بدیل حفظ حقوق مشتری، بتوانند گوی سبقت را از رقبای خود بربایند و با بهره گیری از فناوری هایی که ساخته دست بشر است این امکان را به مشتریان خود بدهند که در عرصه اقتصادی که دارای ریسک بسیار بالایی بوده با خیال آسوده و در حداقل زمان و بدون حضور فیزیکی در یک مکان خاص به تجارت بپردازند.
دراین مسیر بانک هانیز بیکار ننشسته اندو موسسات مالی اقتصادی و بانک ها به دنبال ارائه هرچه بیشتر و بهتر خدمات به مشتریان خود می باشند تا از این طریق بتوانند از ابزارهای تولیدی حداکثر استفاده را نموده و ضمن رعایت اصل بی بدیل حفظ حقوق مشتری، بتوانند گوی سبقت را از رقبای خود بربایند و با بهره گیری از فناوری هایی که ساخته دست بشر است این امکان را به مشتریان خود بدهند که در عرصه اقتصادی که دارای ریسک بسیار بالایی بوده با خیال آسوده و در حداقل زمان و بدون حضور فیزیکی در یک مکان خاص به تجارت بپردازند.
همچنین با استفاده از فناوری های شناخته شده، این امکان را برای مدیران و برنامه ریزان یک سیستم بوجود آورند تا با صرف هزینه های کمتر به حداکثر نتیجه مطلوب دسترسی پیدا کرده و بتوانند کارهایی را که به صورت سخت افزاری توسط عده ای افراد که به عنوان کارمند و شاغل در موسسه مالی مشغول به انجام وظیفه هستند، توسط سیستم های هوشمند انجام دهند. بنابراین باید گفت رشد و گسترش روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات، انقلابی را در ابعاد مختلف زندگی انسانها و عملکرد سازمانها ایجاد کرده است. این فناوری روشهای کارکرد و نگرش افراد، سازمانها و دولت ها را دگرگون ساخته و باعث ایجاد صنایع نوین، مشاغل جدید و خلاقیت در انجام امور شده است. ظهور پدیده هایی چون آموزش الکترونیکی، کسب و کار الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیک از نتایج عمده نفوذ و گسترش فناوری اطلاعات در ابعاد مختلف بوده که همین امر منجر به شکل گیری شهر الکترونیک شده، تا بتوان در بستر چنین شهری حجم وسیعی از فعالیت ها و خدمات شهری را بصورت الکترونیک ارائه نمود.
با اینکه از زمان تاسیس اولین شهر الکترونیکی در دنیا نزدیک به ۱۸ سال می گذرد; در برنامه پنج ساله ای که از سوی اتحادیه اروپا در ارتباط با شهروند الکترونیک تدوین شده است، تمامی شهروندان اروپایی و حتی ناتوانان جسمی خواهند توانست تا سال ۲۰۱۰ از خدمات دولت به صورت الکترونیکی استفاده کنند. در حال حاضر سئول (پایتخت کره جنوبی) برترین شهر الکترونیکی جهان به شمار می آید که در آن ۵۰۰ نوع خدمت آنلاین قابل دسترسی است. در این شهر، از هر پنج خانوار کره ای، چهار خانوار به اینترنت پرسرعت (صد مگابایت در ثانیه یا بالاتر) دسترسی دارند. از هر ده شهروند بالغ، ۹نفر تلفن همراه داشته و از چهار سال پیش در این شهر، امکان تماشای برنامه های تلویزیونی از طریق تلفن همراه و در داخل خودروها فراهم آمده است. شهرهای توکیو، سیدنی، میلان، لندن، هلسینکی، کپنهاک، دوبی و دوبلین از دیگر شهرهای الکترونیکی معروف جهان هستند.
یکی از ابزارهای ضروری برای تحقق و گسترش تجارت الکترونیک، وجود سیستم بانکداری الکترونیک می باشد که همگام با سیستم های جهانی مالی و پولی عمل و فعالیتهای مربوط به تجارت الکترونیک را تسهیل می کند. بر اساس اطلاعات موجود خدماتی که از طریق بانکداری الکترونیکی عرضه می شود، با ۳۵۱ خدمت از بیش ترین تنوع و گوناگونی برخوردار است.
در حقیقت می توان گفت که پیاده سازی تجارت الکترونیک، نیازمند تحقق بانکداری الکترونیک است. به همین دلیل، استفاده از سیستم های الکترونیک در موسسات مالی و اعتباری جهان به سرعت رو به گسترش بوده و تعداد استفاده کنندگان از خدمات بانکداری الکترونیک روز به روز در حال افزایش هستند. انتظارات شهروندان الکترونیکی در شهر الکترونیکی خدمات نوین بانکی را الزام آور کرده است. بنابراین باید چالش های مهم بانکداری الکترونیکی را بدانیم تا با ارائه راهکارهای عملیاتی برای رفع آن به سوی بانکداری نوین قدم برداریم. امروزه منظور از بانکداری الکترونیکی، سامانه یکپارچه ای است که همه خدمات پولی و مدیریتی را در قالب یک سامانه واحد و متمرکز است.
بانکداری الکترونیک به عنوان محوری ترین بستر در توسعه کسب و کارهای الکترونیک شناخته می شود و از این رو شکل گیری واقعی تمامی فرآیندهای اقتصادی مبتنی بر وب یا شبکه های فیزیکی نیازمند دستیابی به زیرساخت های مناسب بانکداری الکترونیکی است. به عبارت دیگر بانکداری الکترونیک را فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با استفاده از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی، استفاده مشتریان از اینترنت برای سازماندهی، آزمایش و یا انجام تغییرات در حساب های بانکی خود و یا سرمایه گذاری و فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آنها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرآیندهای بین شعب و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سخت افزاری و نرم افزاری مشتریان که با استفاده از آنها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، در هر ساعت از شبانه روز (۲۴ساعته) از طریق کانال های ارتباطی ایمن و با اطمینان، عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند.
در نظام بانکداری مطلوب باید زمان انتقال اطلاعات زیر یک ثانیه باشد و بانک ها نیاز دارند تا تجربیات خود را مبادله کنند، زیرا در وضعیت کنونی این همکاری گریزناپذیر است و در واقع برای موفقیت نهایی، هیچ بانکی رقیب بانک دیگر محسوب نمی شود. یکی از اهداف اصلی بانکداری الکترونیک در دنیا صرفه جویی در وقت و هزینه است. بانکداری الکترونیک به واسطه افزایش تعاملات اقتصادی کشورها، هر روز بر اهمیت آن افزوده می شود و بر اساس تکنولوژی روز دنیا در راستای کاهش بروکراسی نظام بانکی، راهکارهای راحت تری در برقراری ارتباط مالی و اقتصادی پیشرو قرار داده است.
مزایای بانکداری الکترونیک برای مشتریان عبارتند از: امنیت، سرعت، سادگی، هزینه کم، وسیع تر شدن گستره انتخاب، دسترسی ۲۴ ساعته و بهبود مدیریت نقدینگی. مزایای بانکداری الکترونیک برای جامعه شامل: افزایش بهره وری عمومی به خاطر بهبود مدیریت زمان، صرفه های اقتصادی ناشی از کاهش هزینه های کاغذ و چاپ، مدیریت بهتر وجوه و استفاده بهینه از نقدینگی موجود و کاهش هزینه های اجتماعی نظیر ترافیک می شوند.
بنابراین برای توسعه و گسترش مناسب بانکداری الکترونیک و تجارت الکترونیک در کشور باید نسبت به ایجاد زیرساخت های مناسب مخابراتی، امنیت در تبادل اطلاعات، تدوین قوانین و مقررات حقوقی مناسب، بسترسازی فرهنگی و آشنا نمودن مردم و بنگاه های اقتصادی با مزایای تجارت الکترونیکی و پرداخت الکترونیک، تسریع در شکل گیری دولت الکترونیک و ارتباط با سیستم، به طور جدی اهتمام ورزید. در پایان باید گفت فناوری اطلاعات و ارتباطات تنها خرید سخت افزار و توسعه نرم افزار نیست و اگر همه این شرایط به لحاظ فنی و مهندسی نیز فراهم شود، نقش و جایگاه ساکنان این شهر و شهروندان آن نقشی اساسی و غیر قابل انکار است. اما باید بدانیم که گام اساسی برای تحقق شهر الکترونیکی و استقرار شهروندان در آن، دولت الکترونیکی است. برخی از نارسایی های مرتبط در این حوزه، نگرانی هایی را برای متولیان امر در طراحی و پیاده سازی شهر الکترونیکی فراهم آورده است. چراکه مهم ترین مساله در حوزه بانکداری الکترونیکی این است که مزایای آن برای مردم روشن و فرهنگ بهره گیری از این مزایا در بین مسوولان و اعضای جامعه نهادینه شود.
لذا الزامیست که در تحقق یک شهر الکترونیکی تمامی شهروندان بتوانند به خدمات مورد نیاز خود دسترسی پیدا کرده که یکی از راههای تحقق شهر الکترونیکی، آموزش و پرورش شهروندان الکترونیکی است. در این میان نقش آگاهی مسئولان و توجه آنان به اقداماتی که در این عرصه برای تحقق شهر الکترونیکی باید صورت دهند، کم اهمیت تر از توانمند سازی شهروندان و آگاهسازی آنان ار قابلیت ها و الزامات زندگی در شهرهای الکترونیک نیست.
از سوی دیگر نیز لزوم توجه به سطح سواد الکترونیک شهروندان نیز ضروری به نظر می رسد متاسفانه در حال حاضرسطح سواد الکترونیک در کشور کمتر از ۱۰ درصد است
دبیر ستاد آموزشهای نوین شهروندی واحد آموزش الکترونیک مرکز توسعه نوآوری و کارآفرینی دانشگاه تهران گفت: سطح سواد الکترونیک در کشور کمتر از ۱۰ درصد است. محمد کرمی در گفتگو با مهر افزود: طبق آماری که گرفته شده، ایران رتبه خوبی در جهان در زمینه میزان سواد الکترونیک شهروندان خود ندارد و بسیاری از این شهروندان از نظر سواد الکترونیک بسیار ضعیف هستند.
وی عنوان کرد: سواد الکترونیک در کشور ما زیر ۱۰ درصد است و درصد کمی از افراد که عمده آنها را جوانان و نوجوانان تشکیل می دهند، از نظر میزان سواد الکترونیک در جایگاه بهتری قرار دارند. کرمی اظهار داشت: باید شرایطی فراهم شود که همه اعم از پیر و جوان و مرد و جوان با هر میزان سواد بتوانند در دوره های شهروند الکترونیک شرکت کنند زیرا این امر به نفع جامعه است و موجب پیشرفت اجتماعی می شود.
