اگر نمی‌دانید سود واقعی که بابت گرفتن تسهیلات به بانک‌ها پرداخت می‌کنید چقدر است، یا به دنبال دانستن قیمت تمام‌شده کالایی هستید که از سایت‌های خرید اقساطی گرفته‌اید، این مطلب را درباره نرخ بهره موثر بخوانید.
فرض کنید برای گرفتن یک وام به بانک مراجعه کرده‌اید، یا سراغ خریدن یک کالا از سایت خرید اقساطی رفته‌اید. بانک یا سایت خرید اقساطی در ازای وامی که به شما می‌پردازد، نرخ سود وام را اعلام می‌کند. معمولا متقاضی وام هم بعد از یک ضرب و تقسیم ساده متوجه می‌شود که برای بازگشت مبلغ وام چه مقدار سود به وام‌دهنده برمی‌گرداند. اما این تمام ماجرا نیست. برای اینکه بدانید اصل مبلغ سود و وام که پرداخت می‌کنید، چقدر است، باید نرخ بهره موثر وام خودتان را بدانید.
نرخ سود در واقع بهره و منفعتی است که وام‌دهنده در ازای قرض دادن پول از شما طلب می‌کند. اگر شما برای خرید لوازم خانگی، خانه، ماشین و هر چیز دیگری از بانک یا شرکت‌های فروش کالای اقساطی وام می‌گیرید، بانک علاوه بر مبلغ وام، سودی هم از شما می‌گیرد که به آن نرخ بهره می‌گویند. نرخ بهره هم انواع مختلفی دارد که مهمترین آنها نرخ بهره اسمی و نرخ بهره موثر هستند.
نرخ بهره اسمی همان سودی است که بانک یا وام‌دهنده در ابتدای قرارداد به شما اعلام می‌کند. مثلا به شما می‌گوید سود وامی که می‌گیرید، 18درصد است. این 18درصد در ظاهر سود سالانه وام شما محسوب می‌شود. اما اصل سود وام مبلغی بالاتر از اینهاست. برای محاسبه سود واقعی که به آن نرخ بهره موثر می‌گویند، باید فاکتورهای دیگری را هم به سود وام اضافه کرد.
نرخ موثر چیست؟
سود قطعی تسهیلاتی که از بانک می‌گیرید، تنها با دانستن درصد سود – مثلا 18 یا 20درصد- به دست نمی‌آید. برای دانستن نرخ بهره موثر یا همان سود واقعی وام، اول باید کارمزدی که بانک بابت دادن تسهیلات از شما کسر می‌کند را به مبلغ سود سالانه اضافه کنید. بیشتر بانک‌ها برای دادن وام، کارمزد 3درصدی از متقاضیان خود می‌گیرند.
نکته بعدی حق بیمه وام است که بانک قبل از واریز تسهیلات از حساب شما کسر می‌کند. رقم بیمه وام هم معمولا 3درصد مبلغی است که وام گرفته‌اید. بیمه وام هم به این خاطر است که اگر وام‌گیرنده فوت کرد، بانک به جای طرف حساب شدن با وراث، از شرکت بیمه پولش را بازپس بگیرد.
نرخ بهره موثر چطور محاسبه می‌شود؟
پس با اضافه شدن ۳درصد کارمزد وام و ۳درصدی که بابت حق بیمه از شما کسر می‌شود، باید 6درصد را به نرخ بهره اسمی یا همان سود اولیه وامی که بانک به شما اعلام کرده، اضافه کنید. یعنی اگر نرخ سود اسمی تسهیلات شما 18درصد اعلام شده، در اصل بانک از شما 24درصد سود سالانه می‌گیرد و نرخ بهره موثر تسهیلات همین رقم می‌شود. علاوه بر این، برخی بانک‌ها مبلغی از اصل وام را در حساب سپرده مسدود می‌کنند، یا برخی دیگر قسط اول وام را قبل از دادن تسهیلات از شما طلب می‌کنند.
اضافه شدن این فاکتورها هم نرخ سود واقعی را تا ۳۰درصد و حتی بالاتر هم می‌برد. یعنی در ظاهر شما وامی با سود 18درصد سالانه از بانک گرفته‌اید، اما در اصل بانک 30درصد سود سالانه از شما می‌گیرد، بدون اینکه خیلی‌ها بدانند نرخ بهره موثر یا سود واقعی تسهیلاتی که گرفته‌اند، تقریبا دوبرابر سود اسمی وام بوده است.
