مقایسه آمار تراز منفی تجاری غیرنفتی ایران از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۶ نشان می دهد وابستگی تجاری ایران به نفت سه برابر شده و از ۱۶۹۹۸ میلیون دلار در سال ۵۷ به ۴۹۶۳۸ میلیون دلار در سال ۱۳۸۶ رسیده است. بر این اساس توان اقتصاد ایران در تامین ارز موردنیاز برای واردات سه برابر ضعیف تر شده و به همان میزان به نفت وابسته تر شده است.
به گزارش نماگرهای بانک مرکزی با افزایش صادرات نفت از ۱۵۶۶۰ میلیون دلار در سال ۵۷ به ۸۱۵۶۷ میلیون دلار در سال ۸۶، میزان واردات کالا و خدمات نیز به شدت رشد کرده و از ۲۱۷۶۰ میلیون دلار در سال ۵۷ به ۷۵۷۹۷ میلیون دلار در سال ۸۶ رسیده است. بر این اساس تراز منفی تجاری غیرنفتی ایران که فاصله صادرات غیرنفتی با واردات کالا و خدمات است به شدت رشد کرده و با اتکا به درآمد نفت مخارج ارزی واردات فزاینده کالا و خدمات در ۳۰ سال گذشته تامین شده است.تراز منفی تجاری ایران بدون نفت در ۳۰ سال گذشته ۳۲ میلیارد و ۶۴۰ میلیون دلار منفی تر شده و ۹.۲ برابر افزایش یافته است. صادرات نفت در دوره ۸۶-۱۳۵۷ حدود ۲.۵، تراز تجاری منفی کشور بدون نفت ۹.۲، پرداخت ارزی بابت واردات کالا و خدمات ۵.۳ و دریافت ارزی بابت صادرات کالا و خدمات ۵.۵ برابر شده است.واردات خدمات در این دوره ۳۰ ساله ۲.۲، واردات کالا۲.۴ ، صادرات کالا بدون نفت ۶.۲۹ و صادرات خدمات ۴.۲ برابر شده است.اگرچه صادرات کالا و خدمات از ۴۷۶۲ میلیون دلار در سال ۵۷ به۲۶۱۵۹ میلیون دلار در سال ۸۶ رسیده و ۵.۵ برابر شده اما فاصله درآمد ارزی غیرنفتی از واردات کالا و خدمات از ۱۷ میلیارد دلار در سال ۵۷ به ۶.۴۹ میلیارد دلار در سال ۸۶ افزایش یافته است.
نسبت پرداخت های ارزی به خارجی ها برای واردات کالا و خدمات به دریافت ارزی بابت صادرات کالا و خدمات بدون در نظر گرفتن نفت از ۶.۴ در سال ۵۷ به ۹.۲ درصد در سال ۱۳۸۶ کاهش یافته و سهم صادرات کالا و خدمات غیرنفتی در تامین ارز موردنیاز کشور افزایش یافته و از ۲۲ درصد در سال ۵۷ به ۵.۳۴ درصد رشد کرده است اما در سال ۱۳۸۶ تراز منفی تجارت خارجی ایران بدون در نظر گرفتن فروش نفت سه برابر نسبت به سال ۱۳۵۷ افزایش یافته است و وابستگی به ارز نفتی از ۱۷ میلیارد دلار در سال ۵۷به ۶.۴۹ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۶ رسیده و ۱۹۲ درصد رشد کرده است.
این در حالی است که در سال ۱۳۸۶ جمع دریافتی از خارجی ها بابت صادرات کالا و خدمات بدون در نظر گرفتن صادرات نفتی ۵.۵ برابر نسبت به سال ۱۳۵۷ افزایش یافته و طی این دوره ۳۰ ساله جمع پرداخت ها به خارجی ها بابت واردات کالا و خدمات نیز ۵.۳ برابر نسبت به سال ۱۳۵۷ افزایش نشان می دهد.
تراز منفی تجاری غیرنفتی ایران طی۳۰سال مورد بررسی نیز از منفی ۱۶ میلیارد و ۹۹۸ میلیون دلار به ۴۹ میلیارد و ۶۳۸ میلیون دلار بالغ شده و شاهد افزایش ۳۲ میلیارد و ۶۴۰ میلیون دلاری در تراز بازرگانی منفی کشور طی این دوره هستیم.
البته آمار صادرات نفتی ایران متناسب با رشد منفی تراز تجاری غیرنفتی همواره در حال افزایش بوده و از ۱۵ میلیارد و ۶۶۰ میلیون دلار در سال ۱۳۵۷ به ۸۱ میلیارد و ۵۶۷ میلیون دلار در سال ۸۶ افزایش یافته و ۲.۵ برابر شده و این نکته ای است که باید مورد توجه بیشتر قرار گیرد چرا که در صورت حذف نفت از تحلیل فوق هرگز مثبت کردن تراز منفی ۴۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلاری ممکن نمی شد.برابر نماگرهای بانک مرکزی تراز تجاری غیرنفتی ایران که حاصل کسر دریافت های ارزی حاصل از صادرات خدمات و کالا (غیرنفتی) از پرداخت های ارزی صورت گرفته بابت واردات خدمات و کالا از خارج از کشور به داخل و برای مصارف داخلی است از منفی ۱۶ میلیارد و ۹۹۸ میلیون دلار در سال ۱۳۵۷ به منفی ۴۹ میلیارد و ۶۳۸ میلیون دلار در پایان سال ۱۳۸۶ بالغ شده و ۳۲ میلیارد و ۶۴۰ میلیون دلار منفی تر شده است.
برابر این گزارش تراز تجاری غیرنفتی (خدمات و کالا) ایران طی ۳۰ سال مورد بررسی- و از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۸۶ – دارای رشد ۱۹۲ درصدی بوده است. این گزارش نشان می دهد در صورت در نظر نگرفتن عایدات حاصل از فروش نفت و گاز (سرمایه ملی) طی ۳۰ سال مورد بررسی از قدرت تجاری و مبادلاتی ایران بالغ بر ۹.۲ برابر کاسته شده یا قدرت مبادلاتی ایران به یک سوم سال ۱۳۵۷ کاهش یافته و در صورتی که صادرات نفتی ایران و ارزهای حاصل از فروش نفت (سرمایه ملی) نبود معلوم نبود که چگونه باید نیاز به ارز خارجی را تامین می کردیم و دولت ها کسری های تجاری و بودجه خود را چگونه جبران می کردند. نتیجه حاصل از این گزارش نشان دهنده این واقعیت است که توان کشور برای تامین ارز مورد نیاز جهت واردات کالا و خدمات در ۳۰ سال گذشته عملاً سه برابر تضعیف شده و وابستگی به نفت برای تامین تراز منفی تجاری کشور از ۱۷ میلیارد دلار در سال ۵۷ به ۶.۴۹ میلیارد دلار رسیده است درواقع اتکا به ۲.۵ برابر شدن و درآمد های نفتی طی این ۳۰ سال موجب شده اقتصاد کشور توان تامین ارز مورد نیاز را داشته و ساختار وابسته و بیمار اقتصادی را به پیش برد.
افزایش ۵۴ میلیارد و ۳۷ میلیون دلاری واردات کالا و خدمات
برابر نماگرهای بانک مرکزی مجموع پرداخت های ارزی صورت گرفته و خارجی ها بابت واردات کالا و خدمات از ۲۱ میلیارد و ۷۶۰ میلیون دلار در سال ۱۳۵۷ به ۷۵ میلیارد و ۷۹۷ میلیون دلار در سال ۱۳۸۶ بالغ شده و دارای افزایش ۵۴ میلیارد و ۳۷ میلیون دلاری در دوره ۳۰ ساله مورد بررسی بوده و ۵.۳ برابر شده است. جمع پرداخت های ارزی صورت گرفته بابت واردات کالا و خدمات طی سال های ۱۳۵۷، ۱۳۶۸، ۱۳۷۲، ۱۳۸۳ و ۱۳۸۶ به ترتیب سال برابر است با ۷۶۰.۲، ۱۶۵۷۰، ۲۵۰۳۰، ۵۰۱۱۵ و ۷۵۷۹۷ میلیون دلار.
افزایش ۲۱ میلیارد و ۳۹۷ میلیون دلاری صادرات کالا و خدمات
برابر نماگرهای بانک مرکزی مجموع دریافت های ارزی صورت گرفته از خارجی ها بابت صادرات کالا و خدمات از چهار میلیارد و ۷۶۲ میلیون دلار در سال ۱۳۵۷ به ۲۶ میلیارد و ۱۵۹ میلیون دلار در پایان سال ۱۳۸۶ بالغ شده و دارای افزایش ۲۱ میلیارد و ۳۹۷ میلیون دلاری در دوره ۳۰ ساله مورد بررسی بوده و ۵.۵ برابر شده است. جمع دریافت های ارزی صورت گرفته بابت صادرات خدمات و کالا (BOP) طی سال های 1357، 1368، 1372، 1383 و 1386 به ترتیب سال برابر است با 4762، 1842، 4982، 14441 و 26159 میلیون دلار.
افزایش ۴۴ میلیارد و ۳۶۸ میلیون دلاری واردات کالا (BOP)
برابر نماگرهای بانک مرکزی پرداخت های ارزی صورت گرفته خارجی ها بابت واردات کالا به صورت گمرکی و غیرگمرکی (BOP) از 13 میلیارد و 872 میلیون دلار در سال 1357 به 58 میلیارد و 240 میلیون دلار در پایان سال 1386 بالغ شده و دارای افزایش 44 میلیارد و 368 میلیون دلاری در دوره 30 ساله مورد بررسی است و 2.4 برابر شده است. واردات کالا (BOP) طی سال های 1357، 1368، 1372، 1383 و 1386 به ترتیب سال برابر است با 13872، 13448، 19287، 38199 و 58240 میلیون دلار.
افزایش ۱۵ میلیارد و ۵۵۸ میلیون دلاری صادرات کالا (بدون نفت)
برابر نماگرهای بانک مرکزی دریافت های ارزی صورت گرفته بابت صادرات کالا از مبادی گمرکی و غیرگمرکی (غیر نفت و گاز) از ۵۴۳ میلیون دلار در سال ۱۳۵۷ به ۱۶ میلیارد و ۱۰۱ میلیون دلار در پایان سال ۱۳۸۶ بالغ شده و دارای افزایش ۱۵ میلیارد و ۵۵۸ میلیون دلاری در دوره ۳۰ ساله مورد بررسی بوده و ۲۹ برابر شده است. صادرات کالا (Bop) طی سال های 1357، 1368، 1372، 1383 و 1386 به ترتیب سال برابر است با 543، 1044، 3747، 7536 و 16101 میلیون دلار.
افزایش ۱۹ میلیارد و ۶۶۹ میلیون دلاری واردات خدمات
برابر نماگرهای بانک مرکزی پرداخت های ارزی صورت گرفته به خارجی های بابت واردات خدمات از هفت میلیارد و ۸۸۸ میلیون دلار در سال ۱۳۵۷ به ۱۷ میلیارد و ۵۵۷ میلیون دلار در پایان سال ۱۳۸۶ بالغ شده و دارای افزایش ۹ میلیارد و ۶۶۹ میلیون دلاری طی دوره ۳۰ ساله مورد بررسی بوده و ۲.۲ برابر شده است. واردات خدمات که شامل پرداخت های ارزی صورت گرفته بابت سرفصل های کرایه حمل و بیمه، خدمات مسافرت، مسافرت، درآمد حاصل از سرمایه گذاری و سایر خدمات دولتی و خصوصی است طی سال های ۱۳۵۷، ۱۳۶۸، ۱۳۷۲، ۱۳۸۳ و ۱۳۸۶ به ترتیب سال برابر است با ۷۸۸۸، ۳۱۲۲، ۵۷۴۳، ۱۱۹۱۶ و ۱۷۵۵۷ میلیون دلار.
افزایش پنج میلیارد و ۸۳۹ میلیون دلاری صادرات خدمات
برابر نماگرهای بانک مرکزی دریافت های ارزی بابت صادرات خدمات از چهار میلیارد و ۲۱۹ میلیون دلار در سال ۱۳۵۷ به ۱۰ میلیارد و ۵۸ میلیون دلار در پایان سال ۱۳۸۶ بالغ شده و دارای افزایش پنج میلیارد و ۸۳۹ میلیون دلاری طی ۳۰ سال مورد بررسی بوده و ۴.۲ برابر شده است. صادرات خدمات که شامل دریافت های صورت گرفته بابت سرفصل های کرایه حمل و بیمه، خدمات مسافرت، مسافرت، درآمد حاصل از سرمایه گذاری، سایر خدمات دولتی و خصوصی است طی سال های ۱۳۵۷، ۱۳۶۸، ۱۳۷۲، ۱۳۸۳ و ۱۳۸۶ به ترتیب سال برابر است با ۴۲۱۹، ۷۹۸، ۱۲۳۵، ۶۹۰۵ و ۱۰۰۵۸ میلیون دلار.
افزایش ۶۵ میلیارد و ۹۰۷ میلیون دلاری صادرات نفت
برابر نماگرهای بانک مرکزی مجموع دریافت های ارزی صورت گرفته بابت فروش نفت (سرمایه ملی) از ۱۵ میلیارد و ۶۶۰ میلیون دلار در سال ۱۳۵۷ به ۸۱ میلیارد و ۵۶۷ میلیون دلار در پایان سال ۱۳۸۶ بالغ شده و دارای افزایش۶۵ میلیارد و ۹۰۷ میلیون دلاری در دوره ۳۰ ساله مورد بررسی بوده و ۲.۵ برابر شده است. جمع دریافت های ارزی صورت گرفته بابت فروش نفت (ثروت ملی) طی سالهای ۱۳۵۷، ۱۳۶۸، ۱۳۷۲، ۱۳۸۳ و ۱۳۸۶ به ترتیب سال برابر است با ۱۵۶۶۰، ۱۲۰۳۷، ۱۴۳۳۳، ۳۶۳۱۵ و ۸۱۵۶۷ میلیون دلار.
منبع: روزنامه سرمایه
