در سال ۲۰۱۳ میلادی بسیاری از اقتصادهای توسعه‌یافته که در سال‌های 2008 تا 2012 دچار رکود و بحران شده بودند از رکود خارج شدند و اقدامات بانک‌های مرکزی به‌ویژه بانک مرکزی آمریکا در حمایت از اقتصاد از طریق تزریق نقدینگی سبب رشد قابل‌ملاحظه شاخص‌های مالی شده است، اما در هفته‌های اخیر چند عامل از جمله آغاز برنامه محدود کردن سیاست‌های انبساطی بانک مرکزی آمریکا و برخی مشکلات اقتصادی سبب شد بازده شرکت‌های بورسی در این کشور کاهش یابد در نتیجه شاخص‌ها نیز کاهش یافته‌اند.
در اروپا، بانک مرکزی اروپا به حمایت از اقتصاد منطقه یورو ادامه داده و زمینه خروج آن را از رکود فراهم کرده است. دولت جدید ژاپن نیز برای پایان دادن به رکود اقتصادي این کشور سیاست‌های انبساطی افراطی در پیش گرفته است که می‌تواند به تشکیل حباب در بازارهای مالی منجر شود.
با توجه به گزارش‌های منفی اخیر از وضعیت برخی شاخص‌ها مهم اقتصادی در آمریکا برخی صاحب‌نظران اعلام کرده‌اند رشد شاخص‌های مالی در این کشور بیش از حد زیاد و حاصل سیاست‌های حمایتی بانک مرکزی بوده است. در نتیجه احتمال کاهش قابل‌ملاحظه این شاخص‌ها مطرح شده است. بررسی دلایل سقوط بازارهای مالی در سه دهه اخیر می‌تواند در شناخت تحولات کنونی بازارهای مالی و پیش‌بینی رویدادهای احتمالی آینده مفید باشد.
طی چند دهه اخیر یعنی از جنگ جهانی دوم به بعد ثروت قابل‌ملاحظه‌ای در اقتصاد غرب به وجود آمده است. این ثروت در جامعه توزیع و بازتوزیع شده است و گروه‌هایی از مردم که مورد توجه قرار نمی‌گرفتند به‌تدریج نقش بزرگ‌تری در جامعه و اقتصاد بر عهده گرفته‌اند. مصرف‌گرایی متولد شد و تغییراتی در دیدگاه‌ها درباره جهان به‌وجود آورد.
در سده حاضر دو جنگ جهانی زیان‌های بزرگی به اقتصاد جهان وارد کرد. سازمان ملل در سال 1945 تاسیس شد و زمینه برای همکاری بیشتر کشورها فراهم شد. سیستم برتون وودز به‌وجود آمد و قوانین و مقرراتی بین بازیگران اقتصادی و صنعتی در حوزه مبادلات تجاری و مالی پدید آورد. سپس صندوق بین‌المللی پول شکل گرفت. طی سه دهه پس از جنگ جهانی دوم دوران طلایی سرمایه‌داری ادامه پیدا کرد، اما در دهه 1970 این دوران با بروز بحران‌های نفتی و از میان رفتن سیستم برتون وودز به پایان رسید.
دهه ۱۹۷۰ آغاز دوران‌های پر مشکل اقتصادی بود و جهان با پیامدهای تمام تصمیم‌هایی که قبل از آن اتخاذ شده بود مواجه شد. طی دو تا سه دهه اخیر رایانه‌ها در سرتاسر جهان گسترش پیدا کرده‌اند و فضای مجازی شکل گرفته و دهکده جهانی به‌وجود آمده است، اما ارتباط تنگاتنگ افراد و کشورها با هم یعنی کوچک شدن جهان به این معنا بود که هر رویداد در هر نقطه از جهان اثراتی در دیگر نقاط جهان داشته و هیچ راهی برای اجتناب از این وضعیت وجود ندارد. پایان دوران طلایی سرمایه‌داری، آغاز چند مورد سقوط در بازارهای مالی بود که بر تمام جهان تاثیر گذاشت. در ادامه به پنج مورد از این سقوط‌ها اشاره می‌کنیم.
سقوط ۱۹۷۳ بازارها
بین ژانویه ۱۹۷۳ تا دسامبر ۱۹۷۴ یعنی در ۶۹۹ روز، شاخص متوسط صنعتی داوجونز ۱.۴۵ درصد ارزش خود را از دست داد. شاخص FT30 بورس لندن نیز 73 درصد کاهش پیدا کرد. سقوط سال 1973 هفتمین سقوط شدید تاریخ است که از 11 ژانویه 1973 تا 6 دسامبر 1974 ادامه داشت.
اما عامل اصلی این سقوط چه بود؟
از میان رفتن سیستم برتون وودز در کنار کاهش شدید ارزش دلار و بحران‌های نفتی سال 1973 سه عامل این سقوط بودند. هیچ‌کس انتظار نداشت حباب بازار با این شدت و گستردگی بترکد. طی 12 ماه قبل از آغاز دوره سقوط، شاخص متوسط صنعتی داوجونز 15 درصد رشد کرده بود. در این دوره، شوک نیکسون نیز در فروپاشی اقتصادها در گوشه و کنار جهان موثر بود. نیکسون تصمیم گرفت به‌طور یکجانبه قابلیت تبدیل سیستم دلار آمریکا به طلا را پایان دهد. به‌دلیل این تصمیم او بود که ما امروز دارای ارزهای شناور هستیم.
پس از سقوط ۱۹۷۳ روند بهبود شرایط اقتصادی در کشورهای مختلف کند بود. برای مثال وضعیت بریتانیا تا سال ۱۹۸۷ به حالت قبل از بحران بازنگشت و تنها چند ماه بعد سقوطی دیگر در بازارهای مالی رخ داد. آمریکا نیز در واقع در سال ۱۹۹۳ به وضعیت قبل از سقوط بازگشت.
دوشنبه سیاه ۱۹۸۷
هیچ‌کس 19 اکتبر سال 1987 را فراموش نخواهد کرد. اصولا دوشنبه‌ها روزهای خوبی برای بازارها نیستند. در 28 اکتبر 1929 رکود بزرگ آغاز شد اما چرا دوشنبه‌ها؟ شاید به این دلیل که افراد در پایان هفته فرصت داشته‌اند به آنچه در حال وقوع است فکر کنند، نگران شوند و صبح روز دوشنبه که بازار فعالیت خود را آغاز می‌کند به فروش جمعی و هیجان‌زده دارایی خود در بازار بپردازند تا از زیان بیشتر جلوگیری کنند. شاید بهتر باشد ما هفت روز هفته را کار کنیم تا سرمایه‌گذاران فرصت کمتری برای فکر کردن داشته باشند.
سقوط سال ۱۹۸۷ از هنگ‌کنگ آغاز شد و به اروپا و سپس به آمریکا سرایت کرد. طی دو هفته بورس هنگ کنگ 5.45 درصد ارزش خود را از دست داد. بورس لندن و بورس آمریکا نیز به ترتیب 45.26 درصد و 8.22 درصد ارزش خود را از دست دادند. بازگشت شاخص متوسط صنعتی داوجونز به سطح قبل از سقوط دو سال طول کشید. گفته می‌شود معاملات برنامه‌ریزی شده عامل اصلی سقوط سال 1987 بازارهای مالی بوده است، البته تحلیلگران هنوز هم به بحث درباره عوامل آن می‌پردازند.
معاملات برنامه‌ریزی شده معامله گروهی از سهام است که طبق ارزیابی بازار از طریق شرایط از پیش تعیین شده صورت می‌گیرد. این سیستم امکان معامله تعداد بسیار زیادی از سهام را در یک زمان فراهم می‌کند. در سال 2012 این سیستم 30 درصد کل حجم سهام معامله شده در بورس نیویورک را تشکیل داد. در سال 1987 پیشرفت‌های تکنولوژیک در حوزه تکنولوژی اطلاعات نسبتا اندک بود. شاید امروز (حداقل امیدواریم چنین باشد) برنامه‌های نرم‌افزاری پیشرفته‌تر هستند و حاشیه خطا کاهش یافته است، احتیاجی به دخالت انسان نیست و به همین دلیل میزان بالایی از سهام را می‌توان با یک کلیک خرید یا فروخت.
سقوط جمعه ۱۳ اکتبر ۱۹۸۹
روز جمعه ۱۳ اکتبر سال ۱۹۸۹ برخی سرمایه‌گذاران دچار زیان شدند. این سقوط در مقایسه با دیگر سقوط‌هایی که در قرن بیستم اتفاق افتاده‌اند کوچک محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد این سقوط بازار حاصل اشتباه در خرید سهام شرکت UAL (شرکت مادر یونایتد ایرلاینز) بود که 75.6 میلیارد دلار ارزش داشت. این معامله صورت نگرفت و در نتیجه بحرانی در بازار اوراق قرضه با ریسک بالا رخ داد. در این سقوط شاخص متوسط صنعتی داوجونز طی چند ساعت 91.6 درصد و شاخص استاندارد اند پورز 12.6 درصد کاهش یافتند. شاخص نزدک نیز 09.3 درصد افول کرد.
بحران مالی آسیا در سال ۱۹۹۷
بحران مالی آسیا در ژوئیه سال ۱۹۹۷ در تایلند آغاز شد و علت آن کاهش شدید ارزش واحد پول این کشور بود. دولت تایلند برای پشتیبانی از نرخ برابری ثابت خود ارز خارجی کافی در اختیار نداشت و مجبور شد واحد پول خود را شناور کرده و پیوستگی آن به دلار آمریکا را قطع کند. تایلند از پیش به شدت مقروض بود و بدهی خارجی آن سبب شده بود این کشور مستعد ورشکستگی باشد. این بحران به سرعت به اندونزی و کره‌جنوبی سرایت کرد. سپس هنگ‌کنگ، مالزی و فیلیپین دچار مشکل شدند و شاخص‌های مالی در تمام آنها به شدت کاهش یافت.
در این بحران صندوق بین‌المللی پول وارد عمل شد تا ترتیبی دهد وضعیت از کنترل خارج نشود. این صندوق برای تثبیت اوضاع در کره‌جنوبی، تایلند و اندونزی 40 میلیارد دلار اختصاص داد. در شدیدترین روزهای بحران نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو سازمان کشورهای جنوب شرق آسیا، آ سه آن، 180 درصد افزایش یافت. ایالات متحده نیز دچار زیان شد اما زیان آن کمتر از زیان کشورهای آسیایی بود. در این سقوط در اکتبر سال 1997 شاخص متوسط صنعتی داوجونز 2.7 درصد کاهش یافت. بازار ژاپن نیز دچار زیان شد زیرا آسیا 40 درصد بازار شرکت‌های این کشور را تشکیل می‌دهد. رشد واقعی تولید ناخالص داخلی ژاپن از پنج5 درصد به 6.1 درصد کاهش یافت و این کشور در سال 1998 دچار رکود شد.
ترکیدن حباب شرکت‌های اینترنتی در سال 2000
حباب قیمت سهام شرکت‌های اینترنتی از سال 1997 تا 2000 ادامه پیدا کرد. در 10 مارس سال 2000 بازار به اوج حباب خود رسید، یعنی شاخص نزدک در حد 5048 قرار گرفت که دو برابر ارزش آن در سال قبل بود. برای مقایسه بهتر است بدانید اکنون شاخص نزدک حول 4200 واحد در نوسان است. دهه 1990 دهه آغاز فراگیر شدن شبکه اینترنت و فعالیت شرکت‌های اینترنتی بود.
نخستین مرورگر اینترنتی در سال ۱۹۹۳ ارائه شد.
قبل از ترکیدن حباب قیمتی سهام این شرکت‌ها، اقتصاددان‌ها و روزنامه‌های معتبر نظیر روزنامه وال استریت ژورنال به مردم توصیه می‌کردند سهام شرکت‌های یاد شده را خریداری کنند زیرا تصور می‌شد حباب نخواهد ترکید، اما در سال 1999 رشد اقتصاد کند شد و تحلیلگران اعلام کردند که صدها شرکت اینترنتی تازه تاسیس طی آن سال دچار ورشکستگی خواهند شد.
در نتیجه این تحولات سرمایه‌گذاران وحشت زده شدند و به فروش سهام خود اقدام کردند. در آن زمان شرکت‌های اینترنتی هشت درصد بازار سهام آمریکا را تشکیل می‌دادند و ارزش کلی آنها 1300 میلیارد دلار بود.
اکثر ۳۷۱ شرکت اینترنتی بورسی در آن سال یا ورشکست شدند یا از سوی رقبای قدرتمند خریداری شدند، اما اندکی بعد فعالیت آنها متوقف شد. این شرکت‌ها سودی به‌دست نیاورده بودند زیرا برای تبلیغ و شناخته شدن و نیز جذب مشتری سرمایه‌گذاری عظیمی کرده بودند.
نتیجه
اما از این پنج مورد سقوط بازارهای مالی در سه دهه اخیر چه نتیجه‌ای می‌توان گرفت؟ مردم می‌گویند تاریخ تکرار می‌شود. نرم‌افزارهای تحلیلگری، داده‌ها و شواهد تجربی به ما می‌گویند که رشد سهام شرکت‌ها برای همیشه ادامه پیدا نمی‌کند.
با بررسی دقیق می‌توان به گذشته بازگشت و علل سقوط‌های متعدد بازارهای سهام را یافت، اما سخت‌ترین کار جلوگیری از خرید و فروش‌های هیجانی و غیرمنطقی و پند گرفتن از گذشته است، به‌طوری که همان اشتباهات بار دیگر تکرار نشوند، اما متاسفانه ما بارها و بارها همان اشتباهات را تکرار می‌کنیم.
اخبار منتخب بانکی دات آی آر:
=================
- نرخ ارز،طلا وسکه نیم روز ۴ اسفند ۹۲
- سوءاستفاده موسسات اعتباری با نصب خودپرداز بانک ها در شعب
- استیو جابز تمبر می‌شود
- شغل‌هایی که عاشق انجام دادنشان می‌شوید +تصاویر
- ۱۰ اختراع شگفت انگیز گوگل را بخوانید
- بانکی: استخدام های روز ۳ اسفند ۹۲
- نرخ ارز،طلا وسکه پایان وقت اداری ۳ اسفند ۹۲
- فرمول “پاسخ” برای مدیران موفق
- چگونه از شکست پیروزی بسازیم؟
- نرخ تماس بین شهری موبایل، کم می شود
- هشدار های امنیتی پلیس برای خرید شب عید
- پول مهم تر است یا زمان؟
- نرخ ارز،طلا وسکه نیم روز ۳ اسفند ۹۲
- وام ازدواج به چه کسانی تعلق نمی گیرد؟
- ازجذب بی‌سوادان تا استخدام و تبدیل وضع‌های نیم میلیونی
