اعطا و گرفتن وام -در حوزه‌های مالی سنتی و دیجیتالی- مستلزم اقدام یکی از طرفین جهت ارائه دارایی‌های مالی -خواه پول‌های رایج (فیات)، خواه ارزهای دیجیتال- به شخص دیگری در ازای دریافت سود مشخص است. در این مطلب قصد داریم شما را با چگونگی وام دهی در دیفای (امور مالی غیرمتمرکز تحت بلاکچین) و مباحثی از این دست بیشتر آشنا کنیم.
امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) چیست؟
مفهوم «اعطای وام و استقراض» از دیرباز وجود داشته و یکی از جنبه‌های اصلی هر سیستم مالی به حساب می‌آید؛ به ویژه راه‌اندازی بانکداری با سیستم ذخیره کسری (Fractional-reserve banking) که امروزه در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این ایده بسیار ساده است؛ وام‌دهندگان در ازای نرخ بهره ثابت به متقاضیان وام می‌دهند. به طور سنتی، چنین معاملاتی معمولاً توسط یک مؤسسه مالی نظیر بانک یا یک نهاد مستقل مانند وام‌دهنده‌های نظیر به نظیر (P2P) انجام می‌شود. در دنیای ارزهای دیجیتال، وام و استقراض را می‌توان از طریق دو مسیر اصلی تسهیل کرد؛ 1) از طریق یکی از مؤسسات مالی متمرکز، مانندBlockFi ، Celsius و … یا 2) از طریق پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) مانند Aave ،Maker و غیره.
پلتفرم DeFi در مقابل پلتفرم CeFi
سیستم‌های CeFi، گرچه تا حدودی غیرمتمرکز هستند، اما تقریباً مانند بسیاری از بانک‌ها عمل می‌کنند. به این ترتیب آنها دارایی‌های سپرده‌گذاری‌شده را تحت حفاظت خود قرار می‌دهند و در نهایت آنها را به اشخاص ثالث نظیر بازارگردانان، صندوق‌های پوشش ریسک و سایر کاربران پلتفرم وام می‌دهند. این در حالی است که به سپرده‌گذار اصلی سود ثابتی تعلق می‌گیرد. اگرچه روی کاغذ این فرآیند بسیار عالی به نظر می‌رسد اما ممکن است گرفتار مسائلی مانند سرقت، هک و سوءاستفاده از جایگاه و … شود.
از سوی دیگر، پروتکل‌های دیفای (DeFi) به کاربران اجازه می‌دهند که به طور کامل به وام‌دهندگان یا وام‌گیرندگان غیرمتمرکز تبدیل شوند؛ به گونه‌ای که فرد در هر زمان بر وجوه خود کنترل کامل داشته باشد. وام دهی در دیفای با استفاده از قراردادهای هوشمند که بر راه‌‌حل‌های بلاکچین باز مانند اتریوم کار می‌کنند، امکان‌پذیر است. برخلاف CeFi، پلتفرم DeFi می‌تواند توسط هر کسی و در هر مکانی -بدون اینکه مجبور باشد داده‌های شخصی خود را به یک مقام مرکزی نشان دهد- مورد استفاده قرار گیرد. حال که با مزایا و ویژگی‌های سیستم دیفای آشنا شدید، بهتر است سراغ مبحث اصلی یعنی وام دادن و وام گرفتن در دیفای برویم.
وادم دهی در دیفای چیست؟
هنگام استفاده از پروتکل‌های DeFi مانند آوه (Aave) و میکر (Maker)، کاربرانی که به دنبال تبدیل شدن به «وام دهنده» هستند باید توکن‌های خود را در آنچه «بازار پول» نامیده می‌شود، عرضه کنند. این امر با ارسال دارایی‌های یک فرد به یک قرارداد هوشمند -که به عنوان واسطه دیجیتالیِ خودکار عمل می‌کند- انجام می‌شود و پس از آن کوین‌ها برای استقراض در اختیار سایر کاربران قرار می‌گیرند.
قرارداد هوشمندی که در مورد آن صحبت کردیم، توکن‌های بهره‌ای را صادر می‌کند که به طور خودکار به کاربر منتقل می‌شود و می‌تواند در مرحله بعد برای دارایی‌های پایه‌ای خود بازخرید شود. توکن‌هایی که ضرب می‌شوند، توکن‌های اختصاصی پلتفرم هستند؛ به عنوان مثال، در Aave توکن‌های بهره‌ای aTokens نامیده می‌شوند، در حالی که در Maker آنها را Dai می‌نامند. برای درک بهتر مبحث وام دهی در دیفای (DeFi) حتماً به ادامه مطلب توجه کنید.
نحوه عملکرد وام دهی در دیفای
تقریباً همه وام‌هایی که از طریق توکن‌های اختصاصی صادر می‌شوند دارای وثیقه‌ای هستند که بیشتر از ارزش وام می‌ارزند. یعنی کاربرانی که می‌خواهند وام بگیرند ملزم به ارائه وثیقه‌ای -در قالب ارزهای دیجیتال- هستند که ارزش آنها بیشتر از خود وام واقعی است.
از آنجایی که شخص می‌تواند برای به دست آوردن پول نقد به راحتی دارایی‌های خود را بفروشد، ممکن است این وام‌دهی تا حدودی بیهوده به نظر برسد، اما دلایل بسیار زیادی وجود دارد که وام دهی در دیفای و استقراض را در این پلتفرم منطقی می‌کند.
دلایل ارزشمند بودن وام گرفتن و وام دهی در دیفای
اول اینکه ممکن است کاربران برای تأمین هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده به وجوهی نیاز پیدا کنند. از طرفی هم نمی‌خواهند دارایی دیجیتالی خود را بفروشند؛ چون ممکن است ارزش دارایی‌های آنها در آینده افزایش یابد.
افراد با استقراض از طریق پروتکل‌های DeFi می‌توانند به طور بالقوه از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه دیجیتالی خود جلوگیری کنند یا آن را به تأخیر بیندازند.
در نهایت، افراد می‌توانند از وجوه قرض‌گرفته‌شده از طریق چنین بسترهایی برای افزایش نفوذ خود در موقعیت‌های معاملاتی خاص استفاده کنند.
آیا محدودیتی برای میزان وام گرفتن وجود دارد؟
بله! در درجه اول دو عامل بر این امر تأثیر می‌گذارند. 1) اینکه آیا پلتفرم نقدینگی کافی دارد؟ 2) «نوع وثیقه» دارایی‌های ارائه‌شده شخص چیست؟
در نتیجه برای استقراض و وام دهی در دیفای محدودیتی در نظر گرفته شده و دو عامل اصلی وجود دارد که میزان وام فرد را تعیین می‌کند. اول، میزان وام بستگی به کل صندوق سرمایه‌ای دارد که در واقع برای وام گرفتن از یک بازار خاص در دسترس است. اگرچه این مسئله ممکن است بسیار مهم نباشد، اما اگر کسی واقعاً سعی کند حجم زیادی از یک توکن خاص را به امانت بگیرد، می‌تواند به یک عامل تخریبی (دلّال) تبدیل شود.
در درجه دوم، این امر تا حد زیادی به «ضامن وثیقه» توکن‌های عرضه‌شده بستگی دارد. این اصطلاح، به کلِ وجوهی که می‌توانند بر اساس کیفیت وثیقه ارائه‌شده وام بگیرند، دلالت دارد. به عنوان مثال، Dai و Ether (ETH) دارای ضمانت 75 درصدی در پلتفرم وام DeFi Compound هستند؛ به این معنی که کاربران می‌توانند تا 75 درصد از ارزش Dai یا ETH خود را وام بگیرند.
از لحاظ فنی، کسانی که از پلتفرم دیفای وام می‌گیرند باید کل مبلغ وام گرفته شده خود را در محدوده زیر نگه دارند:
ارزش وثیقه شخص × ضامن وثیقه آن
مادامی که این شرط، معتبر باقی بماند، شخص می‌تواند به هر میزان که می‌خواهد پول قرض کند.
مکانیسم نحوه بازدهی سود در DeFi چیست؟
به طور خلاصه باید گفت؛ سود وام دهندگان و آنچه که وام گیرندگان سیستم دیفای باید بپردازند با استفاده از نسبت موجود بین توکن‌های عرضه‌شده و وام گرفته‌شده در یک بازار خاص محاسبه می‌شود. همچنین، باید توجه داشت که درصد بازده سالیانه وام نسبت به یک بازار خاصی بالاتر از APY عرضه شده است (APY به معنای درصد عملکرد سالانه است).
از لحاظ فنی، APY های بهره‌ای (سود وام‌های اخد شده در بستر اتریوم) به ازای هر بلاک اتریوم تعیین می‌شوند؛ به این معنی که وام دهی در DeFi به کاربران این امکان را می‌دهد که نرخ بهره متغیری داشته باشند که بسته به میزان تقاضای وام و استقراض -برای توکن‌های خاص- می تواند به طرز چشمگیری تغییر کند.
همچنین، برخی پروتکل‌ها، مانند Aave، به کاربران خود «APY های قرض الحسنه» پایدار و همچنین وام‌های فوری ارائه می‌دهند که برای آنها نیازی به وثیقه پیش از موعد نیست.
خطرات وام دهی در دیفای
آیا وام دهی در دیفای دارایی‌های ما را به خطر می‌اندازد؟ آیا ممکن است پلتفرم وجوهی که وام می‌دهیم را پس ندهد؟
در مقایسه با منابع مالی متمرکز، هیچ گونه خطر بالقوه‌ای در ارتباط با وام دهی در دیفای وجود ندارد. با این حال مانند هر مسئله دیگری، DeFi نیز ریسک‌های مربوط به خود را دارد. به عنوان مثال، قرارداد هوشمند ممکن است با مخاطراتی مواجه شود و از طرفی ممکن است APY ها به طور چشمگیری در یک بازه زمانی کوتاه تغییر کنند.
به عنوان مثال، در طول شکوفایی DeFi در سال 2020 که «ییلد فارمینگ» در سطح جهانی مورد استقبال قرار گرفت، وام گرفتن APYها از طریق برخی ارزهای دیجیتالی به بیش از 40 درصد افزایش یافت. این موضوع به صورت نهانی می‌تواند باعث شود کاربران ناآگاهی که نرخ بهره خود را روزانه پیگیری نمی‌کنند، مجبور به بازپرداخت بیش از آنچه که در ابتدا انتظار داشتند، شوند.
سخن پایانی
در حالی که کل روند وام دهی در دیفای و استقراض به طور کلی پیچیده نیست، با این وجود تفاوت‌های ظریفی در نحوه عملکرد هر پروتکل خاص -مانند کیف پول‌های مختلفی که مورد حمایت آنها است و هزینه‌های قابل اجرا- وجود دارد.
علاوه بر اینها، کاربرانی که قصد دارند در وام دهی در دیفای فعالیت کنند، کماکان باید محتاط باشند و اطمینان صد درصدی حاصل کنند که شماره و آدرس کیف پول خود را صحیح وارد کرده‌اند؛ چراکه در چنین سناریویی راهی برای بازیابی آنها وجود نخواهد داشت.
