تعریف ارز دیجیتال ملی
ارز دیجیتال ملی یا “CBDC” در واقع نسخه دیجیتال ارز فیات یک کشور است. این دارایی‌های دیجیتال مانند پول نقد الکترونیکی عمل می‌کنند. به این معنا که به صاحبان و دارندگان خود اجازه می‌دهند که به بانک مرکزی و خدمات آن دسترسی داشته باشند. در این صورت تمام پرداخت‌های افراد مختلف و کسب و کارهای کوچک و بزرگ می‌تواند از این طریق انجام شود. برای مثال ارز دیجیتال ملی آمریکا که تحت عنوان دلار دیجیتال شناخته می‌شود، نسخه دیجیتال دلار آمریکا است که دسترسی به بانک مرکزی را برای کاربران باز می‌کند.
ارز دیجیتال مرکزی یا ملی چگونه کار می‌کند؟
همکاری فناوری بلاکچین با بانک مرکزی در نهایت باعث تولید محصولی تحت عنوان ارز دیجیتال ملی می‌شود. بانک‌ها وظیفه دارند تا تمام سوابق مالی افراد مثل میزان سپرده، تاریخچه تراکنش‌ها و … را پیگیری کنند. دفتر کل توزیع شده به این سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا چند نسخه از این تاریخچه‌های تراکنش را در اختیار داشته باشند. با وجود تمام این موارد، نسخه بلاکچین مربوط به ارز دیجیتال مرکزی، زیر نظر مستقیم بانک مرکزی قرار دارد. به عبارتی دسترسی به این بلاکچین‌ها تنها با مجوز بانک مرکزی امکان‌پذیر است.
کاربرد CBDC
همان‌طور که در قسمت قبل هم اشاره کردیم، گسترش بازار رمز ارزها در بین مردم باعث می‌شود تا کنترل عرضه پول از دست نهادهای نظارتی دولتی مثل بانک مرکزی خارج شود. این موضوع در کنار مزیت‌هایی که برای کاربران دارد ممکن است باعث از هم پاشیده شدن نظام اقتصادی یک کشور شود. بنابراین مهم‌ترین ویژگی ارز دیجیتال ملی این است که عرضه آن به دست نهاد مرکزی یک دولت انجام می‌شود و به همین دلیل است که حفظ ارزش آن نیز در دست همین نهاد مرکزی و معتبر خواهد بود.
پرداخت‌های بین‌المللی و …
پرداخت‌هایی که در سطح بین‌المللی انجام می‌شوند عموما دارای کارمزدهای بالایی هستند. ضمن اینکه برای تکمیل شدن به زمان زیادی نیاز دارند. ارز دیجیتال ملی به عنوان راه حلی برای این مشکل به بهبود سیستم پرداخت‌های بین‌المللی در دولت‌های مختلف کمک می‌کند. همچنین در برخی شرایط جهت فراهم‌سازی زیرساخت مناسب این پرداخت‌ها و استانداردها به همکاری بین‌المللی نیاز است. به طور کلی ارزهای دیجیتال ملی کمک می‌کنند تا تراکنش‌ها در سطح بین‌المللی به شکل قانونی اما ارزان و سریع انجام شود.
در وهله اول و به زبان ساده باید گفت که ارز دیجیتال ملی زمینه‌ای برای رشد سیستم‌های پرداخت و ایجاد نوآوری در این حوزه فراهم کرده است. این ارزهای دیجیتال مرکزی زمینه‌ای ایجاد می‌کنند تا بخش‌های خصوصی برای برآورده کردن نیازها و تقاضاهای کاربران در سیستم‌های پرداخت راه حلی ارائه دهند. ضمن اینکه به کاربران کوچک‌تر در بانک مرکزی اجازه می‌دهد تا مدل‌های توزیع و سرویس‌های مالی نوینی ارائه دهند. ارز دیجیتال ملی می‌تواند انتخابی مناسب و کم‌هزینه برای انجام پرداخت‌های خرد، اما متعدد باشد.
ارز دیجیتال ملی جایگزین خوبی برای پول نقد خواهد بود. زیرا خطرات مربوط به اعتبار و نقدینگی آن را تهدید نمی‌کند و به طور کلی جایگاه مطلوب‌تری خواهد داشت. درست است که استفاده از پول نقد یا پول فیزیکی در بسیاری از کشورهای جهان همچنان رایج است و بخش اعظمی از پرداخت‌ها را تحت پوشش خود دارد، اما استفاده از آن در آینده کاهش پیدا می‌کند.
مفهوم فراگیری مالی (Financial Inclusion) میزان برابری فرصت‌ها و دسترس‌پذیری را برای خدمات مالی نشان می‌دهد. ارز دیجیتال ملی این امکان را دارد تا موانع موجود برای فراگیری مالی را کاهش دهد. به عبارت دیگر می‌توان این گونه گفت که ارز دیجیتال مرکزی هزینه‌های تراکنش را کاهش می‌دهد تا به واسطه آن امکان برخورداری افراد بیشتری را از خدمات و سرویس‌های مالی مختلف فراهم کند.
معایب و چالش‌های ارز دیجیتال ملی
اگر کمی منطق را چاشنی نگاه خود به جهان اطرافمان کنیم، خواهیم دید که هیچ چیز خوبی بدون چالش‌های مخصوص به خود امکان‌پذیر نخواهد بود. به همین منظور به برخی از خطرات بالقوه ارز دیجیتال مرکزی و مشکلاتی که ممکن است در اقتصاد جهانی ایجاد شود اشاره می‌کنیم.
کاهش تسهیلات بانکی
عرضه ارزهای دیجیتال ملی و گسترش آن‌ها بین مردم باعث می‌شود تا بانک‌ها رقیبی سرسخت در حوزه ارائه خدمات پرداخت پیدا کنند. در این صورت ممکن است قسمتی از درآمد خود را از دست بدهند. جذب سرمایه در ارز دیجیتال ملی و کاهش سپرده‌های بانکی باعث ایجاد اختلال در سیستم ارائه تسهیلات و وام‌های بانکی می‌شود و در راستای آن ممکن است شاهد مشکلاتی در رشد اقتصادی شویم.
ایجاد تغییر در ساختار کنونی بازار
به طور کلی ارز دیجیتال ملی به عنوان یک پول دیجیتال این قابلیت را دارد تا ساختار سیستم مالی کشورهای مختلف را از ریشه تغییر دهد. به عبارتی زمانی که استفاده افراد، شرکت‌ها، سازمان‌ها و کسب و کارهای مختلف از ارز دیجیتال مرکزی افزایش یابد، بانک‌های تجاری شبکه کاربران کوچک‌تری دارند. این موضوع ممکن است باعث از بین رفتن این واسطه‌های مالی یا بانک‌های تجاری شود. نتیجه این اتفاق نیز چیزی جز افزایش نرخ بهره برای وام‌های بانکی و کاهش اعتبار آن‌ها نخواهد بود.
ورشکستگی بانک‌ها
در قسمت قبل هم اشاره کردیم که افزایش علاقه کاربران به ارز دیجیتال ملی ممکن است تمایل افراد به سرمایه گذاری در بانک‌ها را از بین ببرد. حال اگر این اتفاق از کنترل خارج شود و در شرایط بحران مالی اتفاق بیفتند ممکن است باعث ورشکستگی بانک‌ها در ابعاد کلان شود.
محدودیت جغرافیایی
برخی از ارزهای دیجیتال ملی زمان انجام تبادل‌های بین‌المللی افراد را با موانع سختی روبه‌رو می‌کنند. دلیل این موضوع این است که فقط در کشور عرضه کننده پذیرفته می‌شوند. به عبارتی پشتیبانی از اکثر ارزهای دیجیتال ملی دارای محدودیت جغرافیایی بوده و فقط در منطقه‌ای خاص قابل تبادل هستند.
