با وجود تاکید دولت نهم بر گسترش سپرده ها و تسهیلات قرض الحسنه، ایجاد بانک قرض الحسنه و تامین نیازهای کوچک مردم به صورت وام بانکی، نسبت تسهیلات قرض الحسنه به کل سپرده های قرض الحسنه از ۸.۸ درصد در سال ۸۴ به ۹.۴ درصد در سال ۸۷ کاهش یافته و در این چهار سال ۹.۳ درصد کمتر شده است. به عبارت دیگر با وجودی که محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری در اظهارات خود از شرایطی که عده ای وام های میلیاردی می گیرند و عده ای از مردم نمی توانند چند میلیون تومان وام بگیرند، انتقاد کرده و خواستار تغییر این وضعیت شده است اما میزان پرداخت وام های قرض الحسنه در طول چهارسال گذشته کاهش یافته است.
برابر آمار بانک مرکزی از میزان ۳.۹ هزار میلیارد تومان سپرده قرض الحسنه در سال ۸۴ معادل ۸.۸ درصد یا ۸۲۰ میلیارد تومان وام قرض الحسنه پرداخت شده است. این در حالی است که در سال های بعد این نسبت کاهش یافته و در سال ۸۷ از ۴.۱۳ هزار میلیارد تومان سپرده قرض الحسنه، معادل ۹.۴ درصد یا ۶۵۸ میلیارد تومان وام قرض الحسنه پرداخت شده است.
نسبت تسهیلات به موجودی سپرده های قرض الحسنه که شاخص ارزیابی عملکرد بانک ها در ارائه خدمات قرض الحسنه به مردم است، در طول چهارسال گذشته همواره روبه کاهش گذاشته و در سال های ۸۴ تا ۸۷ به ترتیب ۸.۸،۸.۲ ، ۷.۶ ، ۵ و ۹.۴ درصد بوده و نشان دهنده این واقعیت است که جز اختصاص درصد محدودی از سپرده ها به صورت جایزه به مردم و پرداخت پنج تا هشت درصد به صورت وام، بخش عمده ای از منابع در سایر فعالیت های بانکی به کار گرفته می شود.
نکته جالب دیگر آن است که نسبت سپرده قرض الحسنه از۱۲.۱۰ درصد کل نقدینگی کشور در سال ۸۴ به۷.۷ درصد در سال ۸۷ کاهش یافته و با وجود تاکید دولت بر گسترش حساب ها و فعالیت های قرض الحسنه از سهم سپرده قرض الحسنه از سپرده ها و نقدینگی کشور کاسته شده است. برابر آمار بانک مرکزی، نسبت تسهیلات قرض الحسنه پرداختی توسط نظام بانکی کشور به مجموع سپرده های قرض الحسنه سپرده گذاری شده در سیستم بانکی توسط اشخاص طی سال های ۱۳۸۴ تا پایان دی ماه ۱۳۸۷ و به ترتیب سال از۸.۸ درصد در سال ۱۳۸۴ به ۸.۲، ۷.۶ و ۸۹.۴ درصد در سال های ۱۳۸۵ ، ۱۳۸۶ و ۱۰ ماهه منتهی به دی ماه ۱۳۸۷ کاهش یافته است که نشان دهنده کاهش۱.۲ درصدی نسبت تسهیلات پرداختی قرض الحسنه از محل سپرده گذاری های قرض الحسنه صورت گرفته در شبکه بانکی طی سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶ و کاهش ۱۸.۰ درصدی این تسهیلات در ۱۰ ماهه منتهی به دی ماه ۱۳۸۷ نسبت به دی ماه ۱۳۸۶ است.
رشد منفی نسبت تسهیلات قرض الحسنه پرداختی توسط شبکه بانکی کشور از۸.۸ درصد در سال ۱۳۸۴ به ۷.۶ درصد در سال ۱۳۸۶ و ۸۹.۴ درصد در ۱۰ ماهه منتهی به دی ماه سال ۱۳۸۷ نشان دهنده استفاده بیشتر بانک ها از سپرده های قرض الحسنه سپرده گذاری شده توسط اشخاص و آحاد جامعه طی دوره مورد بررسی و کاهش پرداخت تسهیلات قرض الحسنه به اشخاص نیازمند جامعه از محل این حساب ها است.بانک ها با در اختیار گرفتن سپرده های قرض الحسنه اشخاص که برای آنها هیچ گونه هزینه ای از بابت بهره و غیره ندارد، تنها به طور متوسط نسبت به پرداخت ۸.۵ درصد از کل سپرده ها تحت عنوان تسهیلات قرض الحسنه مبادرت نموده اند و باقی موجودی سپرده گذاری شده را در بخش های عقود مشارکتی و مبادله ای مورد استفاده قرار داده و می توانند از سود ۱۰ تا۲۷ درصدی بهره ببرند.
برابر آمار ارائه شده از سوی بانک مرکزی مجموع سپرده های قرض الحسنه سپرده گذاری شده توسط اشخاص در سیستم بانکی تا پایان دی ماه ۱۳۸۷ بالغ بر ۱۳ هزار و ۴۵۷ میلیارد تومان بوده که با در نظر گرفتن متوسط ۸.۵ درصدی جهت تسهیلات پرداختی قرض الحسنه از این محل در هر سال به عدد ۷۸۰ میلیارد تومان خواهیم رسید. برابر آمار بانک مرکزی تسهیلات پرداختی از محل حساب های قرض الحسنه تا دی ماه ۱۳۸۷ بالغ بر پنج هزار و ۷۵۹ میلیارد تومان است و با کسر این رقم از مجموع کل موجودی سپرده های قرض الحسنه عددی که باقی خواهد ماند معادل هفت هزار و ۶۹۸ میلیارد تومان است که بانک ها با استفاده از این حجم عظیم سپرده های قرض الحسنه می توانند از عقود مشارکتی به کسب سود مبادرت کننده بانک ها دو درصد از مجموع سپرده های قرض الحسنه را در سال به امر توزیع جوایز قرض الحسنه اختصاص می دهند و از بقیه منابع جهت سودآوری بهره می برند.
مجموع موجودی سپرده های قرض الحسنه
برابر نماگرهای بانک مرکزی، مجموع سپرده های قرض الحسنه، سپرده گذاری شده در سیستم بانکی کشور اعم از صندوق قرض الحسنه بانک مسکن و قرض الحسنه پس انداز های عادی اشخاص طی سال های ۱۳۸۴ تا دی ماه ۱۳۸۷ از ۹ هزار و۳۳۳ میلیارد تومان به ۱۳ هزار و ۴۵۷ میلیارد تومان بالغ شده و با افزایش چهار هزار و ۱۳۴ میلیارد تومانی و رشد ۳.۴۴ درصدی روبه رو بوده است.
مجموع موجودی سپرده های قرض الحسنه پس انداز طی اسفند ماه سال های ۱۳۸۴ تا پایان اسفند ماه ۱۳۸۶ به ترتیب سال
برابر است با ۳۲۳.۹ ، ۳۵۲.۱۳و ۲۳۱.۱۵ هزار میلیارد تومان و موجودی این حساب در پایان دی ماه سال های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ به ترتیب برابر است با ۱۴ هزار و
۶۷۴ میلیارد تومان و ۱۳هزار و ۴۵۷ میلیارد تومان.
تفاضل دی ماه سال ۱۳۸۷ نسبت به دی ماه سال ۱۳۸۶ مجموع سپرده های قرض الحسنه سپرده گذاری شده در سیستم بانکی کشور نشان دهنده کاهش هزار و ۲۱۷ میلیارد تومانی و ۳.۸ درصدی در مجموع سپرده های مذکور در دوره ۱۰ ماهه نخست منتهی به دی ماه ۱۳۸۷ نسبت به ۱۰ ماهه نخست منتهی به دی ماه سال ۱۳۸۶ است.
تسهیلات قرض الحسنه پرداختی
برابر نماگرهای بانک مرکزی، مجموع تسهیلات قرض الحسنه پرداختی به متقاضیان اینگونه تسهیلات طی سال های ۱۳۸۴ تا پایان دی ماه ۱۳۸۷ از ۸۲۰ میلیارد تومان به ۶۵۸ میلیارد تومان تنزل پیدا کرده که نشان دهنده کاهش ۱۶۲ میلیارد تومانی و ۷۵/۱۹ درصدی در پرداخت تسهیلات فوق در دوره مورد بررسی است.
مجموع تسهیلات قرض الحسنه پرداخت شده در هر سال از محل وجوه سپرده گذاری شده توسط اشخاص تحت عنوان حساب قرض الحسنه پس انداز طی سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۷ و به ترتیب سال برابر است با ۸۲۰، ۳۷۹ و ۱۰۲۲ میلیارد تومان و تسهیلات پرداختی از محل سپرده های مذکور در پایان دی ماه سال های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ به ترتیببرابر است با ۷۴۴ و ۶۵۸ میلیارد تومان.تفاضل دی ماه سال ۱۳۸۷ نسبت به دی ماه سال ۱۳۸۶ مجموع تسهیلات قرض الحسنه پرداختی به اشخاص نشان دهنده کاهش ۸۶ میلیارد تومانی و۵.۱۱ درصدی در این شاخص در دوره۱۰ ماهه نخست منتهی به دی ماه ۱۳۸۷ نسبت به ۱۰ ماهه نخست منتهی به دی ماه سال ۱۳۸۶ است.
قرض الحسنه پس انداز عادی
برابر نماگرهای بانک مرکزی مجموع سپرده های قرض الحسنه پس انداز عادی در بانک ها و موسسات مالی و اداری کشور طی سال های ۱۳۸۴ تا دی ماه ۱۳۸۷ از شش هزار و ۶۲۷ میلیارد تومان به ۱۰ هزار و ۱۱۹ میلیارد تومان بالغ شده و با افزایش سه هزار و۴۹۲ میلیارد تومانی و رشد ۷.۵۲ درصدی روبه رو بوده است. موجودی سپرده های قرض الحسنه پس انداز عادی طی اسفندماه سال های ۱۳۸۴ تا پایان اسفندماه ۱۳۸۶به ترتیب سال برابر است با ۶۲۷. ۶ ،۰۱۰.۹ و ۰۴۵.۱۱ هزار میلیارد تومان و موجودی این حساب در پایان دی ماه ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ به ترتیب برابر است با ۱۰ هزار و۱۷۲ میلیارد تومان و ۱۰ هزار و ۱۱۹ میلیارد تومان.تفاضل دی ماه سال ۱۳۸۷ نسبت به دی ماه ۱۳۸۶ سپرده های قرض الحسنه پس انداز عادی در بانک ها و موسسات مالی کشور نشان دهنده کاهش ۵۳ میلیارد تومانی و نیم درصدی در مجموع سپرده های قرض الحسنه پس انداز عادی در دوره ۱۰ ماهه نخست منتهی به دی ماه ۱۳۸۷ نسبت به۱۰ ماهه نخست منتهی به دی ماه ۱۳۸۶ است.
صندوق قرض الحسنه مسکن بانک مسکن
برابر نماگرهای بانک مرکزی، مجموع سپرده های پس انداز صندوق قرض الحسنه بانک مسکن طی سال های ۱۳۸۴ تا دی ماه ۱۳۸۷ از دو هزار و ۶۹۶ میلیارد تومان به سه هزار و ۳۳۸ میلیارد تومان بالغ شده و با افزایش ۶۴۲ میلیارد تومانی و رشد۸.۲۳ درصدی مواجه بوده است.موجودی سپرده های پس انداز صندوق قرض الحسنه مسکن بانک مسکن طی اسفندماه سال های ۱۳۸۴ تا پایان اسفندماه ۱۳۸۶ به ترتیب سال برابر است با ۶۹۶.۲، ۳۴۲.۴ و ۱۸۶.۴ هزار میلیارد تومان و موجودی این حساب در پایان دی ماه سال های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ به ترتیب برابر است با چهار هزار و ۵۰۲ میلیارد تومان و سه هزار و ۳۳۸ میلیارد تومان.تفاضل دی ماه سال ۱۳۸۷ نسبت به دی ماه ۱۳۸۶ سپرده های قرض الحسنه مسکن بانک مسکن نشان دهنده کاهش یک هزار و ۱۶۴ میلیارد تومانی و ۸.۲۵ درصدی در مجموع سپرده های مذکور در دوره ۱۰ ماهه نخست منتهی به دی ماه ۱۳۸۷ نسبت به۱۰ ماهه اول منتهی به دی ماه ۱۳۸۶ است.
منبع: روزنامه سرمایه
