بسیاری از بانکها با تبلیغات فراوان خبر از “آغاز بانکداری الکترونیکی” داده و مردم را به پرداخت قبضهای مربوط به خدمات عمومی از طریق اینترنت یا عابر بانکها فرا می خوانند. در حالیکه زمینه استفاده هیچیک از موارد یاد شده در کلانشهرها محقق نشده و قبض ها روی دست مردم مانده است.
بانکداری الکترونیک و تحقق آن از جمله برنامه های دولت در سالهای گذشته بوده است و به رغم انجام پیشرفتهای مناسب در این خصوص به دلیل فراهم نبودن زیرساختها، هدف بانکداری الکترونیک به طور کامل محقق نشده است.
در بررسی عوامل عدم موفقیت صد درصدی این طرح می توان به نداشتن آمادگی افراد جامعه برای اجرای این برنامه مهم اشاره کرد. در جامعه ما شمار زیادی از افراد وجود دارند که به دلیل کم سوادی، بی سوادی یا نداشتن مهارت استفاده از کامپیوتر و سیستمهای الکترونیک خودکار نمی توانند از خدمات الکترونیکی بانکها بهره مناسب ببرند و در این خصوص دچار مشکل شده اند.
پس از آنکه اعلام شد مشتریان سیستم بانکی از این پس باید برای پرداخت کلیه قبوض (آب، برق، گاز، تلفن و تلفن همراه) خود از عابر بانک، تلفنبانک و یا از طریق اینترنت اقدام کنند، بهترین گزینه ای که شاید دسترسی به آن برای اکثر قریب به اتفاق مردم راحت تر بود عابربانک یا همان دستگاه های خودپرداز بود؛ اما نکته جالب توجه این است که گرچه با انجام این کار انتظار می رفت از ازدحام داخل شعب بانک ها کاسته شود و انجام امور بانکی به سهولت انجام شود ولی طی روزهای اخیر به وضوح دیده می شود که ازدحام و شلوغی به دستگاه های خودپرداز و یا پایانه های فروش منتقل شده است.
سرعت پایین اینترنت و نبود آموزش از جمله مشکلات شهروندان
یک شهروند در این خصوص گفت: من به عنوان کسی که در شغلم با اینترنت سرو کار دارم و هم در خانه و هم در محل کار اینترنت پرسرعت دارم، موفق نشدم از طریق اینترنت قبوض خود را پرداخت کنم.
مهناز میرزایی افزود: من به دلیل نداشتن اطلاعات و آموزش کافی در این خصوص همچنین راهنمایی نامناسب از سوی بانک زمان زیادی را پای اینترنت از دست دادم.
وی تاکید کرد: سرعت پایین اینترنت برای انجام عملیات بانکی از دیگر مشکلات است، ضمن اینکه در عملیات پرداخت قبوض بعد از دسترسی به شبکه بانک متبوعم که به سختی هم بالا آمد، بانک از من user , pass می خواست که نمی دانستم این موارد در اینجا چه مفهومی دارد و پس از تحقیق و مراجعه مجدد به بانک و یک ساعت معطلی در بانک و بی اطلاعی برخی کارمندان در نهایت یکی از کارمندان گفت: من خودم هم دقیق در جریان نیستم.
میرزایی ادامه داد: در نهایت پس از گرفتن اطلاعات لازم در شرایطی که سایت بانک مورد نظر بالا نمی آمد و تنها چندساعت تا پایان مهلت پرداخت، زمان باقی بود، در ساعت ۲۳ و۳۰ به یکی از عابربانکها رفته و موفق به پرداخت قبض خود شدم.
سیروس معظمی یکی دیگر از شهروندان نیز گفت: هر بار برای پرداخت قبوض به دلیل کمبود وقت و عدم دسترسی به اینترنت به کافی نت می روم و با پرداخت هزار تومان به کافی نت قبض خود را پرداخت می کنم.
یعقوب بابایی ۶۵ ساله نیز گفت: من بازنشسته و دارای دیپلم قدیم هستم و با دردهای عضلانی باید در صفهای شلوغ بایستم در حالیکه کار با این دستگاه را نیز بلد نیستم و در بیشتر مواقع با مشکل مواجه می شوم.
وی افزود: همه فرزندانم ازدواج کرده اند ولی من باید برای پرداخت قبضهایم به آنها مراجعه کنم، در حالیکه در گذشته تمامی قبضها و امور بانکی آنها را نیز من انجام می دادم.
اگر چه گفته می شود این تصمیم مسئولان بانکی کشور با هدف ترویج بانکداری الکترونیکی و اهداف دیگری همچون کاهش ترافیک و صرفه جویی در مصرف انرژی و یا حتی صرفه جویی در زمان و هزینه اتخاذ شده است، جدا از ناکافی بودن تعداد خودپردازها و با توجه به مشکلات عدیده ای که بسیاری از دستگاه های عابربانک در هنگام سرویس دهی به مشتریان به همراه دارند تحقق این هدف را با مشکل مواجه کرده است.
تعداد خودپردازها متناسب با جمعیت نیست
اختلالات موجود در دستگاه ها و کم بودن تعداد دستگاه های خودپرداز سردرگمی ها و مشکلات زیادی را نیز برای استفاده کنندگان به همراه داشته است. مشکل از آنجا آغاز می شود که با توجه به اینکه معمولا برخی از قبوض با فاصله زمانی اندکی برای مشتریان ارسال می شود و در نتیجه از لحاظ مهلت پرداخت نیز زمان ها تقریبا نزدیک به هم است لذا شاهد هجوم مردم جهت پرداخت قبوض و در نتیجه ایجاد صفهای طویل در مقابل دستگاه های خودپرداز خواهیم بود.
این در صورتی است که عابربانک ها دچار اختلال و یا قطعی شبکه نباشند و مشتریان بتوانند سرانجام پس از مدتی در نوبت ماندن و صرف وقت خدمات مورد نظر خود را دریافت کنند و البته باید توجه داشت، یکی از اهداف اولیه این کار صرفه جویی در وقت بوده است اما نگاه دیگری که به این موضوع می توان داشت این است که مشتری پس از مدتی در صف ماندن بنا به دلایلی نتواند از خودپرداز استفاده کند و در نتیجه یا به عابربانک دیگری مراجعه خواهد کرد و یا اینکه مجبور به پرداخت به شیوه قبلی و از طریق بانک هایی که قبوض را می پذیرند و در ازای پرداخت کارمزد می شود.
تحقق کامل بانکداری الکترونیک نیازمند فرهنگسازی
آنچه که مسلم است این است که بانکداری الکترونیک در صورتی که تمامی زیرساخت ها و فرهنگ سازی های لازمه اجرای آن فراهم باشد می تواند نقش موثر و به سزایی در سیستم بانکی و کاهش مراجعات به بانک ها و حتی کاهش زمان مشتریان داشته باشد و چه بسا مشتریان با صرف زمانی اندک به راحتی بتوانند از خدمات بانکداری الکترونیک بهره مند شوند.
یک کارشناس مسائل بانکی اظهار داشت: متاسفانه هنوز بسیاری از مردم نسبت به کارت های عابربانک نظر مساعدی ندارند که از دو دلیل عمده ناشی می شود؛ نخست اینکه دستگاه های خودپرداز در بیشتر موارد ناکارآمد هستند و قادر به سرویس دهی به مشتریان بانکها نیستند و امنیت این سیستم ها نیز مورد تردید است، دوم عدم آشنایی چگونگی استفاده از این سیستم هاست.
علی کاظمی افزود: مشاهده صفهای طویل در مقابل عابر بانکها با توجه به حجم جمعیت و میزان مبادلات بانکی نشان می دهد که تعداد خودپردازها با تعداد مراجعه کنندگان و یا حتی تعداد کارت های اعتباری تناسب چندانی ندارد.
وی خاطرنشان کرد: استفاده ناقص و ناهمگون بانکهای دولتی و خصوصی از ابزار و فناوری های مدرن ارتباطات، گرچه مشکلاتی را برای کاربران به وجود می آورد اما امید آن می رود که با بسترسازی مناسب در جامعه و هماهنگی بیشتر بین این بانکها در روند تحقق بانکداری الکترونیک بهبودی حاصل شود.
کاظمی بیان داشت: در این میان هنوز خدمات پیشرفته بانکی در دنیا هستند که در ایران به آنها توجهی نشده است و بهبود خدمات ارائه شده فعلی و ارائه بهتر خدمات نوین الکترونیکی و اینترنتی گزینه ای است که باعث تحول عظیمی در رونق گرفتن سیستم بانکی و حرکت سریع تر آن در رسیدن به ایستگاه بانکداری الکترونیکی می شود.
تعداد دستگاه های خودپرداز در ایران یک دهم استاندارد جهانی است
سیستم بانکی ایران هنوز به قلم و کاغذ متکی است و عده زیادی از شهروندان هنوز قادر نیستند از طریق بانکداری الکترونیکی مبالغ قابل توجهی پول را نقل و انتقال دهند، به عقیده کارشناسان، استفاده از کارتهای الکترونیک بدون اصلاح اساسی سیستم بانکی و ایجاد بسترهای مورد نیاز نظیر آموزش افراد جامعه، خطوط ارتباطی مطمئن و پرسرعت، گسترش انواع کارتهای الکترونیکی اعتباری و غیراعتباری و افزایش دستگاه های کارت خوان در مراکز خرید عملی نیست و در صورت فراهم نبودن زیرساختهای مناسب مردم حاضر نمی شوند اسکناس های رنگارنگ را با کارت عوض کنند.
با وجود رشد و توسعه کمی دستگاه های خودپرداز بانکی در ایران، در حال حاضر تعداد این دستگاه ها برای ارائه خدمات در مقایسه با کشورهای در حال توسعه قابل تامل است. بر مبنای استانداردهای جهانی، به ازای هر یک هزار نفر یک دستگاه خودپرداز(ATM) در کشورهای توسعه یافته وجود دارد.
این میزان در بعضی کشورهای اروپای غربی تا هر ۶۰۰ نفر به یک دستگاه ATM رسیده است، در حالی که این نسبت در کشور به ازای هر 10 هزار نفر یک دستگاه خودپرداز است. بنابراین مشاهده صف های طویل عابربانک، کمبود موجودی در دستگاه ها و خرابی و نقص فنی دستگاه های خودپرداز در ایران دور از ذهن نیست و به اعتقاد کارشناسان، اگر نسبت کارت پرداخت به دستگاه خودپرداز بین دوهزار تا دو هزار و 500 باشد، منطق معقول بانکداری الکترونیک رعایت شده و با رشد آن، احتمال ایجاد اوضاع نامطلوب و بی کیفیت شبکه بانکداری الکترونیک افزایش می یابد.
به نظر می رسد به دلیل نبود بسترهای کافی در جامعه در جهت تحقق کامل بانکداری الکترونیک باید علاوه بر فرهنگسازی و بسترسازی مناسب و آموزش افراد جامعه با تقویت زیرساختهای فیزیکی از قبیل سرعت اینترنت و افزایش دستگاههای خودپرداز و بالا بردن ضریب امنیتی سیستم خدمات الکترونیک بانکی و …… بخشی از مشکلات موجود را رفع کرده و مردم را ترغیب به استفاده مناسب و راحت تر از خدمات الکترونیک بانکها کرد.
منبع: خبرگزاری مهر
