دیروز محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی از برنامه این بانک برای تشدید کنترل و نظارت بر پرداخت و مصرف تسهیلات بانکی خبر و در ادامه اطمینان داد هیچ رقمی از مبالغ جدیدی که نظام بانکی پرداخت کند انحراف نخواهد داشت. او همچنین گفته که این برنامه از مهرماه سال جاری اجرایی شده است. این سخنان در یک صورت ممکن است صحت داشته باشد و آن اینکه فرض کنیم از مهر تاکنون هیچ وامی پرداخت نشده باشد زیرا همواره گفته اند «املای نانوشته غلط ندارد.»
در سیستم بانکی حال حاضر ایران، جلوگیری از انحراف ۱۰۰درصدی و حتی در سطوح بالایی نزدیک به ۱۰۰درصد امکان پذیر نیست زیرا هم اقتصاد ایران، اقتصادی اداری است و هم برخی کارشناسان نظام بانکی، دچار آفت کم کاری هستند.کمبود نیروی انسانی لازم در زمینه نظارت بر چگونگی پرداخت تسهیلات نیز از کاستی های موجود است که نظام بانکی در حال حاضر فاقد بهره مندی از آن است.از سوی دیگر با یکجا پرداخت کردن تسهیلات به افراد امکان جلوگیری از انحراف تسهیلات وجود ندارد.
در کشورهای پیشرفته که توانسته اند متقاضیان را وادار به کاربرد تسهیلات در موارد ذکر شده کنند، پرداخت تسهیلات برخلاف ایران به صورت اقساط و در دوره های زمانی حداقل سه ماه و حداکثر شش ماه انجام می شود. به این صورت که بانک ها متقاضی تسهیلات را به صرف سرمایه خود در طرح و پروژه موردنظر تشویق می کنند و زمانی که سرمایه مشتری به پایان رسید آنها دوباره به بانک مراجعه و تقاضای تسهیلات برای اتمام طرح خود می کنند.
بانک نیز بخشی از سرمایه مورد نیاز را در اختیار فرد قرار می دهد و زمانی که مبلغ تسهیلات به پایان رسید کارشناسان بانکی برای بازدید از مراحل پیشرفت طرح اعزام می شوند.
در صورتی که طرح مطابق با تسهیلات دریافت شده پیشرفت کرده باشد بخش دیگری از تسهیلات در اختیار فرد قرار داده می شود.این روند تا زمان اتمام پروژه ادامه خواهد داشت اما در ایران بانک ها تسهیلات را یکجا در اختیار متقاضیان وام که با کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی به شدت افزایش یافته اند، می گذارد. وام گیرنده نیز آنگونه که بخواهد تسهیلات را صرف می کند.بنابراین بانک ها برای جلوگیری از انحراف تسهیلات دو راه بیشتر پیش رو ندارند یا باید متناسب با تعداد کارشناسان و ناظران خود تسهیلات پرداخت کنند یا باید تعداد ناظران بر تسهیلات را افزایش دهند.
حتی بانک ها می توانند ناظران بیشتری استخدام و هم با شرکت های فعال در این زمینه همکاری کنند.
در هر صورت چنانچه شبکه بانکی ایران نیز بتواند از سازوکارهای رایج در کشورهای پیشرفته برای جلوگیری از انحراف تسهیلات استفاده کند باز هم نمی توان از انحراف
۱۰۰ درصدی تسهیلات بانکی جلوگیری کرد زیرا هنوز کارشناسان و مسوولان نظام بانکی کشورها و دولت ها موفق به مهار کامل فساد نشده اند.
منبع: روزنامه سرمایه( احمد حاتمی یزد, مدیرعامل اسبق بانک صادرات )
