با بررسي كارنامه سه ساله اجراي اصل ۴۴، وزارتخانه هاي اقتصاد و صنايع به عنوان شاگرد اوليهاي كلاس اصل ۴۴ در فرآيند واگذاري ۱۹۸ شركت از مجموع ۹۹۴ شركت دولتي معرفي شدند.
با ابلاغ سياست كلي اصل 44 قانون اساسي در تير 84 و سپس صدور بند ج در خرداد 85 ، زمينه انقلاب اقتصادي – صنعتي كشور فراهم شد تا اهداف اقتصادي و چشم‌انداز ايران در سال 1404 روشن‌تر از هميشه باشد.
نحوه و روش واگذاري شركت‌ها و موضوع مهم انتقال مديريت شركت‌هاي دولتي به بخش خصوصي يكي از دغدغه هاي اصلي مسئولان ارشد كشور و كارشناسان بود كه هر چند با گذشت حدود 3 سال از ابلاغ بند ج اصل 44 نتوانسته رضايت كامل سياست گذاران اقتصاد كلان كشور را جلب كند، ولي به عنوان شروع گام مهمي در خصوصي سازي به شمار مي رود.
از سوي ديگر در شرايطي سازمان خصوصي سازي به عنوان متولي اصلي واگذاري شركت‌ها بيشترين نگاه‌ها را به خود جلب كرده كه اين سازمان به وكالت از وزارتخانه‌ها و شركت‌هاي مادر تخصصي تاكنون 9 شركت صدر اصل 44 را وارد بورس كرده (شامل ملي مس، فولاد مباركه،ايرالكو، فولاد خوزستان، پتروشيمي فناوران، پالايش نفت اصفهان، مخابرات ، بانك ملت و اخيرا هم بانك تجارت) و از طرف ديگر چند شركت ديگر ذيل صدر اصل 44 مانند كشتيراني و فولاد خراسان را در بورس و هم چنين چندين شركت دولتي را به صورت مزايده‌اي واگذار كرده است.
با اين واگذاري‌ها هر چند بورس 41 ساله ايران بيش از هميشه مورد توجه قرار گرفت و با افزايش ارزش بازار و تعداد خريداران و رشد شاخص‌ها مواجه شد اما در كنار حرف و حديث‌دار بودن برخي از اين واگذاري‌ها (مانند بلوك 35 درصدي سهام فولاد خوزستان و قيمت‌گذاري بالاي بلوك 20 درصدي ملي مس و …) حجم واگذاري‌هاي بورس و خارج از بورس شركت‌هاي دولتي خيلي رضايت‌بخش نيست.
فروش ۱۹۸ شركت از ۹۹۴ شركت
بررسي‌هاي فارس از وضعيت واگذاري شركت‌هاي دولتي وابسته به 16 وزارتخانه و سازمان تريبت بدني و رياست جمهوري نشان مي دهد از مجموع 994 شركت دولتي 198 شركت از خرداد 85 تا بهمن 87 فروخته شده است.
۱۴ شركت دولتي در حالي ادغام شده‌اند كه در برابر انحلال 86 شركت، 92 شركت حاكميتي شناخته شده و 12 شركت دولتي ديگر نيز نسل سومي شناخته شده‌اند. به اين ترتيب در برابر تعيين تكليف 402 شركت از 994 شركت دولتي ، 592 شركت ديگر در فهرست واگذاري قرار گرفته‌اند.
16 وزارتخانه مهم چه كرده‌اند؟
ابلاغ و اجراي اصل ۴۴ در شرايطي ۱۶ وزارتخانه نيرو، صنايع، بازرگاني، مسكن، نفت، راه، اقتصاد، علوم ، تحقيقات و فناوري، جهاد كشاورزي، بهداشت، ارتباطات، دفاع، فرهنگ، رفاه، كشور ،آموزش و پرورش و 2 نهاد سازمان تربيت بدني و رياست جمهوري را شامل شده كه تعداد شركت‌هاي واگذار شده هر يك از اين 16وزارتخانه نشان مي‌دهد كه كدام وزارتخانه‌ها از شاگردان زرنگ و تنبل اصل 44 هستند.
وزارت نيرو
۲۷۵ شركت وابسته به وزارت نيرو در شرايطي در فهرست اوليه شركت‌هاي مشمول اصل44 لحاظ شده بودند كه از اين تعداد 44 شركت تا بهمن سال گذشته به فروش رسيده، 9 شركت ادغام، 15 شركت منحل و 27 شركت ديگر نيز حاكميتي شناخته شده‌اند.
بدين ترتيب از كل ۲۷۵ شركت اين وزارتخانه در برابر ۹۵ شركتي كه تعيين تكليف شده‌اند 180 شركت ديگر بايد واگذار شوند.
وزارت نيرو داراي بيشترين تعداد شركت‌ها در ميان 15 وزارتخانه است.
وزارت صنايع
از بين وزارتخانه‌هاي مختلف، وزارت صنايع و معادن از زمان اجراي اصل 44 بيشترين شركت‌ها را نسبت به ديگر وزارتخانه‌ها در بورس عرضه كرده اما در واگذاري شركت‌هاي خارج از بورس در رتبه دوم ايستاده است.
اين وزارتخانه مهم در مجموع 252 شركت در فهرست اوليه واگذاري ها داشته كه از اين تعداد 56 شركت واگذار، 2 شركت ادغام و 16 شركت منحل و 30 شركت ديگر حاكميتي شناخته شده‌اند تا در مجموع 104 شركت زير مجموعه وزارت صنايع تعيين تكليف شده باشد.
اين وزارتخانه ۱۴۸ شركت ديگر را بايد به طريق بورس يا مزايده واگذار كند.
وزارت بازرگاني
۳۱ شركت وابسته به وزارت بازرگاني در شرايطي بايد واگذار شوند كه از اين تعداد فقط ۳ شركت واگذار و ۳ شركت ديگر منحل شده‌اند تا اين وزارتخانه 25 شركت ديگر را در فهرست واگذاري ها داشته باشد.
وزارت نفت
در بين وزارت خانه‌هاي 16 گانه، وزارت نفت در آغاز اجراي اصل 44 چالش‌هايي را با سازمان خصوصي‌سازي داشت و بحث واگذاري زير مجموعه‌هاي اين وزارتخانه حياتي با مقاومت برخي مديران مياني همراه شده بود.اين جريان باعث شده از 154 شركت وزارت نفتي فقط 11 شركت به فروش رود. 18 شركت ديگر نيز در حالي منحل شدند كه 10شركت نسل سومي و 13 شركت ديگر حاكميتي شناخته شده‌اند تا در مجموع52 شركت وزارت نفت تعيين تكليف شده باشد.
با اين اوصاف وزارت نفت در ادامه واگذاري‌ها بايد 102 شركت را واگذار كند كه در سال جديد فقط موفق به واگذاري مزايده‌اي پتروپارس به ارزش 220 ميليارد تومان شده است.
وزارت راه
در جريان اجراي اصل ۴۴ ، از ميان ۲۱ شركت وزارت راه و ترابري، ۳ شركت به فروش رسيده و يك شركت منحل شده تا اين وزارت خانه ۱۷ شركت ديگر را در فرايند واگذاري داشته باشد.
وزارت اقتصاد
اين وزارتخانه بعد از ابلاغ اصل ۴۴ و خصوصا ” تصويب قانون سياست‌هاي كلي اصل 44 نقش حياتي در واگذاري شركت‌هاي دولتي داشته به طوري كه با عهده‌دار شدن سهام شركت‌هاي مشمول واگذاري بايد تعهدنامه عدم وجود دعاوي حقوقي و مالياتي را به هيئت پذيرش اوراق بهادار بدهد.
اين در حالي است كه از ۱۶۵ شركت وابسته به وزارت اقتصاد ، ۷۳ شركت به فروش رسيده و در برابر انحلال ۳۲ شركت، يك شركت ديگر نسل سومي معرفي شده است.
با اين اوصاف وزارت اقتصاد بايد ۵۹ شركت ديگر را واگذار كند كه اين تعداد ۵ درصد سهام بانك ملت را اسفند ۸۷ در بورس به فروش رسانده و ۵ درصد از سهام بانك تجارت را نيز در شرف واگذاري دارد.
وزارت جهاد كشاورزي
با فروش ۴ شركت از ۳۰ شركت اين وزارتخانه، يك شركت منحل و ۱۱ شركت ديگر منحل شده‌اند تا 14 شركت ديگر در فهرست واگذاري قرار گيرد.
وزارت دفاع
در فهرست واگذاري‌هاي اوليه، وزارت دفاع داراي 13 شركت بود كه از اين تعداد يك شركت ادغام شده ، 9شركت منحل و يك شركت نيز نسل سومي معرفي شده تا فقط 2 شركت وزارت دفاع در جريان واگذاري‌ها حضور داشته باشند.
وزارت رفاه
وزارت رفاه نيز در حالي از طريق زيرمجموعه‌هاي سازمان تامين اجتماعي از بازيگران اصلي بازارهاي مالي و سرمايه كشور است كه در برابر خريد و فروش سهام عمده شركت‌ها، هيچ شركتي را واگذار نكرده است.
اين در حالي است كه هيچ كدام از ۶ شركت مشمول واگذاري ادغام يا منحل نشده و بايد واگذار شوند.
وزارت بهداشت
اين وزارتخانه نيز از ۴ شركت خود ۲ شركت را ادغام كرده و ۲ شركت ديگر را در فهرست واگذاري‌ها قرار داده است.
وزارت ارتباطات
از ۴ شركت وابسته به وزارت ارتباطات ،۳ شركت به صورت مزايده و بورس (مخابرات) در سال گذشته واگذار شده و فقط يك شركت ديگر بايد واگذار شود.
وزارتخانه‌هاي فرهنگ و كشور
با توجه به ماهيت اين دو وزارتخانه دولت ، هر يك از اين وزارتخانه‌ها فقط يك شركت را در اختيار دارند كه بايد در جريان واگذاري قرار دهند.
سازمان تربيت بدني و رياست جمهوري
بعد از اين ۱۶ وزارتخانه درگير با اصل ۴۴، سازمان تربيت بدني فقط 2 شركت را صاحب است كه بايد هر دوي اين شركت را واگذار كند.
نهاد رياست جمهوري نيز از ۳ شركت خود۲ شركت را حاكميتي دانسته و يك شركت ديگر را در فهرست واگذاري‌ها قرار داده است.
كارنامه ۱۶ وزارتخانه و دو نهاد
اين آمار و وضعيت در حالي به دست آمده كه در بين ۱۶ وزارتخانه و ۲ نهاد دولتي ، وزارتخانه هاي اقتصاد و صنايع از لحاظ تعداد شركت‌ها واگذار شده بيشترين سهم را دارا بوده و از شاگردان زرنگ اصل 44 شناخته شده‌اند. به طوري كه 73 و 56 شركت وزارت اقتصاد و صنايع تا بهمن سال گذشته به فروش رسيده است.
در برابر اين دو وزارتخانه فعال و زرنگ اصل ۴۴، وزارتخانه‌هاي بازرگاني، راه، نفت و جهاد كشاورزي قرار دارند كه به دلايل مختلف نتوانسته موفق به فروش مناسب شركت‌هاي خود باشند.
در اين ميان وزارت نفت از ۱۵۴ شركت ۱۱ شركت، وزارت بازرگاني از ۳۱شركت ۳ شركت، وزارت جهاد از ۳۰ شركت ۴ شركت و وزارت راه از 21 شركت 3 شركت را به روش‌هاي مختلف واگذار كرده‌اند كه كارنامه قابل قبولي نمي تواند باشد.
اما از لحاظ تعداد شركت‌هاي در حال واگذاري تا بهمن 87، وزارت نيرو با 180 و وزارت صنايع با 148 شركت و نفت با 102 شركت بيشترين نقش را در ادامه اجراي اصل 44 و تا پايان 1393 به عهده خواهند داشت.
اين در حالي است كه بعد از اين سه وزارتخانه، وزارت اقتصاد با ۵۹ شركت، مسكن با ۲۹ شركت، راه با ۱۷ شركت و جهاد كشاورزي با ۱۴ و وزارت رفاه با ۶ شركت در رتبه‌هاي بعدي قرار گرفته‌اند.
وزارت خانه‌هاي ارتباطات، فرهنگ، كشور، آموزش پرورش نيز هر كدام با يك شركت و وزارت دفاع، بهداشت با دو شركت كار چنداني با اصل 44 نخواهند داشت.
منبع: خبرگزاری فارس
