بانکی دات آی آر: یکی از موارد بازگشت شرافتمندانه زندانیان به کار، رفع سوءپیشینه است، به این صورت که برای هر کاری و ایجاد شرکت یا دکه روزنامه هم باید از اماکن استعلام بگیرد.
«سوء پیشینه»؛ واژه‌ای که شاید با شنیدن آن بسیاری از شهروندان دچار استرس و اضطراب شوند. هر کسی برای اینکه بتواند قراردادش را در اداره‌ای منعقد کند، مسئول کارگزینی، نامه‌ای را می‌دهد تا فرد مورد نظر، گواهی سوءپیشینه خود را از پلیس دریافت کرده و تحویل دهد. حالا اگر کسی در سال‌های دور یک چک برگشتی داشت و مدت کوتاهی را در زندان به سر برده بود و یا جرم‌های دیگر که در سوابق فرد ثبت شده بود، در این مواقع فرد از قید استخدام می‌گذرد تا آبرویش را حفظ کند. اما گروه دیگری هم هستند که حتما باید در استخدام آنها هوشیار بود و برگ سوءپیشینه یک دیوار محکم برای ورود این افراد به یک مجموعه محسوب می‌شود. به عنوان مثال فردی که در پرونده‌اش زنا یا شرب خمر بوده است و یا چندین بار کلاهبرداری کرده است. اما سوال این است که آیا باید ارائه سوءپیشینه برای برخی مشاغل الزامی باشد؟ چرا ارائه سوءپیشینه برای مهمترین اتفاق زندگی یک فرد که ازدواج است ضروری نیست؟
بر اساس قانون محكومیت به حد (مانند حد زنا، حد شرب خمر)، محكومیت به قطع نقص عضو، محكومیت لازم الاجرا به مجازات حبس از یك سال به بالا در جرائم عمدی، محكومیت قطعی به جزای نقدی به مبلغ بیست میلیون ( ۰۰۰/۰۰۰ /۲۰ ) ریال یا بالاتر در جرائم عمدی، سابقه محكومیت لازم الاجرا دو بار یا بیشتر به علت جرم‌های عمدی مشابه با هر میزان مجازات و جرم‌های سرقت، كلاهبرداری، اختلاس، ارتشا، خیانت در امانت از جرائمی محسوب می‌شود که برای فرد متهم به عنوان سوءپیشینه ثبت خواهد شد.
اما قانون برای رفع سوءپیشینه مدت زمان هم تعیین کرده است. محكومان به قطع عضو در جرایم مشمول حد، پنج سال پس از اجرای حكم، محكومان به شلاق در جرایم مشمول حد، یك سال پس از اجرای حكم و محكومان به حبس تعزیری بیش از سه سال، دو سال پس از اجرای حكم.
سوال این است که در چه شرایطی و برای چه اموری باید شهروندان گواهی عدم سوءپیشینه داشته باشند؟ در قانون آمده است: حق انتخاب شدن در مجالس شورای اسلامی و خبرگان و عضویت در شورای نگهبان و انتخاب به عنوان ریاست جمهوری، عضویت در كل انجمن‌ها و شوراها و جمعیت‌هایی كه اعضای آن به موجب قانون انتخاب می‌شوند، عضویت در هیات‌های منصفه و امنا، اشتغال به مشاغل آموزشی و روزنامه‌گاری، استخدام در وزارتخانه‌ها، سازمان‌های دولتی، شركت‌ها، موسسات وابسته به دولت، شهرداری‌ها، موسسات مامور به خدمات عمومی، ادارات مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان و نهادهای انقلابی، وكالت دادگستری و تصدی دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتر یاری، انتخاب شدن به سمت داوری و كارشناسی در مراجع رسمی و استفاده از نشان و مدال‌های دولتی و عناوین افتخاری نیاز به گواهی عدم سوءپیشینه دارد.
حقوقدانان می‌گویند: متأسفانه در اعلام سوابق كیفری متهمان و ارائه گواهی عدم سوءپیشینه كیفری سیستم منظم و حساب شده دیده نمی‌شود و عملاً حتی بازداشت تحت قرار تأمین كیفری كه ممكن است متهم در نهایت برائت اخذ كرده باشد هنوز سوءپیشینه اعلام می‌شود. فراتر از این باید گفت اصلاً مرجع پاسخگویی به سوءپیشینه و سابقه كیفری با وجود اداره سجل كیفری با توجه به وظایف قانونی نمی‌تواند اداره تشخیص هویت باشد و تا زمانی كه این نحوه اقدام ادامه دارد و چاره اندیشی در ساماندهی این امور نشود، مشكل همچنان باقی است. این در حالی است که امروز این موضوع موجب سردرگمی افراد شده و مشكلات اساسی زیادی را ایجاد کرده است. و افراد جامعه بسیاری از امتیازات اجتماعی را از دست می‌دهند.
حجت الاسلام مجید انصاری معاون پارلمانی رئیس جمهور در این‌باره می‌گوید: موضوع ساماندهی سابقه کیفری به پیشنهاد من در مجمع تشخیص مصلحت نظام در حال پیگیری است و شخصا در هیئت دولت هم بارها مطرح کرده‌ام. اخیرا هم حجت الاسلام پورمحمدی وزیر دادگستری نسبت به این موضوع حساس شده و باهم مسئله را پیگیری می‌کنیم.
وی می‌افزاید: یکی از معضلات بزرگ کشور سوءپیشینه کیفری است؛ در هر قانون مربوط و غیرمربوط نوشته شده باید گواهی عدم سو پیشینه کیفری یا محکومیت موثر کیفری وجود داشته باشد که اولا در بسیاری از موارد لازم نیست؛ ثانیا قانون به صراحت گفته برخی جرائم عنوان سوءپیشینه موثر محسوب نمی‌شوند . قانون مجازات اسلامی ماده ۲۵ اعلام می‌کند یکسری جرائم مثل قتل، حبس ابد و مجازات‌های حدی پیشینه موثر کیفری است که خود قانون در جایی دیگر گفته بعد از زمان مشخص آن هم رفع اثر می‌شود.
حالا سوال این است که چه نیازی است فردی که می‌خواهد برای خود کارگاه کوچک یا واحد دامداری تاسیس کند گواهی عدم سوءپیشینه بگیرد؟
حجت الاسلام انصاری می‌گوید: ۵ سال پیش یک نفر جرمی مرتکب شده که مصداق موثر کیفری است، بعد از ۶ سال باید رفع اثر شود اما در نظام جدید این طور شده که هر فرد با هر عنوانی و یا با هر اتهامی که به زندان می‌رود در سه جلد کیفری نیروی انتظامی ثبت می‌شود؛ حالا ۲۰ سال گذشته اما وقتی استعلام می‌کنید می‌گوید سابقه دارد، اما نیروی انتظامی نمی‌داند این فرد محکوم شد یا خیر؟ کی محکوم شد؟ کی محکومیتش برطرف شد؟
معاون رئیس جمهور با بیان یک مورد قابل تامل ادامه می‌دهد: فردی در سال ۴۸ برای دیدار امام غیر قانونی از مرز خارج شده به عراق رفته بود و موقع برگشت به ایران دستگیر شد اما در سوءپیشینه کیفری، خروج غیرقانونی از کشور برای او ثبت شده است!
انصاری می‌گوید: ما به دنبال درست کردن این قانون و ایجاد سامانه پیشینه کیفری هستیم و قوه قضاییه باید با ایجاد سامانه، دستگاه‌هایی که موثر نیستند را حذف کند و دستگاه‌های موثر مثل نیروی انتظامی باقی بمانند. همچنین اطلاعات سامانه‌های نیروی انتظامی هم باید بعد از گذشت محکومیت فرد اتوماتیک از سیستم حذف شود بنابراین نیروی انتظامی هم باید در جریان سامانه قرار بگیرد.
معاون رئیس جمهور گفت: یکی از موارد بازگشت شرافتمندانه زندانیان به کار، رفع سوءپیشینه است، به این صورت که برای هر کاری و ایجاد شرکت یا دکه روزنامه هم باید از اماکن استعلام بگیرد.
مجمع تشخیص مصلحت نظام در بندی از سیاست‌های کلی این موضوع را در دستور کار خود قرارداده و اخیرا هم جلسه‌ای در دفتر وزیردادگستری با حضور نیروی انتظامی، معاونین قوه قضائیه، دادستانی تشکیل شد و جمع‌بندی جلسه این شد که ما اصلاحیه‌ای برای آیین نامه مربوط هم برای دولت و هم برای قوه‌قضاییه ارسال کنیم.
منبع: مهر
