بانکی دات آی آر: اوضاع بازار کار کشور ایران و نرخ بیکاری بالای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی مسئله‌ای است که هر رسانه و مطبوعاتی در این مرزو بوم بدون تردید بدان پرداخته است. ابراز نگرانی‌ها از اوضاع اسفناک بازار کار جوانان و پیامدهای آن و همچنین ارایه راه‌حل‌هایی در باب آن از سوی کارشناسان بازار کار دغدغه‌ای مهم تلقی شده و بررسی‌ها جهت نجات کشتی به‌گل‌نشسته جوانان فارغ‌التحصیل دانشگاهی به سمت بازار کار همچنان ادامه دارد.
ویژگی‌های بازار کار ایران و شرایط بحران‌زده آن از ابعاد گوناگونی قابل بررسی است. یکی از مهمترین ابعادی که می‌توان به آن نگاه انتقادی نیز داشت شرایط و قوانینی است که کارفرمایان در بحث استخدام افراد متقاضی کار بکار می‌برند. قبل از آن وضعیت کنونی بخش اعظم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی متقاضیان ورود به بازار کار که فارغ‌التحصیلان دوره‌های تکمیلی تحصیلات دانشگاهی هستند بررسی می‌شود. از یک‌سو جمعیت دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی طی سال‌های اخیر بیش از دو برابر شده به‌گونه‌ای که مطابق با آمارهای موجود در سایت مرکز آمار ایران از سال 90 تا 93 به‌طور متوسط جمعیت دوره‌های فوق‌لیسانس و دکتری حرفه‌ای رشد 50 درصدی را داشته است. جمعیت فعال در این گروه از افراد تحصیل کرده نیز دارای نرخ فزاینده بوده است. درحالی‌که طی همین سال‌ها نرخ بیکاری در بین این گروه از تحصیل‌کرده‌ها نیز روند صعودی داشته است.
از سویی دیگر در شرایط استخدامی‌ها متقاضیان دارای تحصیلات تکمیلی جایگاهی ندارند و کارفرمایان به افراد دارای مدارک بالاتر روی خوش نشان نمی‌دهند. غالب شرایط استخدامی‌ها افراد با مدرک لیسانس و پایین‌تر را مطالبه می‌کنند و نیروی کار تحصیل کرده با مدارک بالاتر پس از پرداختن سال‌ها هزینه فرصت در دانشگاه چاره‌ای جز کنار آمدن با شرایط موجود را ندارد و از مدرک بالاتر خود چشم‌پوشی می‌کند.
شرایط از این بدتر و اسفناک‌تر می‌شود زمانی که شاهد قوانین استخدامی برخی از موسسات و ارگان‌هایی هستیم که از حضور افراد دارای تحصیلات بالاتر در فرایند استخدامی ممانعت به عمل می‌آورند و حتی تعهدی هم مبنی بر عدم استفاده از مدرک تحصیلی بالاتر مانند سایر سازمان‌ها و ارگان‌ها از فرد پذیرفته شده در آزمون‌ها و سایر مراحل استخدامی نمی‌گیرند. یکی از بانک‌های قدیمی و پر شعبه کشور چنین قوانین استخدامی در شرایط پذیرش نیروی کارش دارد که هر کس با مراجعه به سایت استخدامی این بانک و مشاهده قوانین ذکر شده متعجب می‌شود!
دانش‌آموختگان دارای مدرک بالاتر حق شرکت در آزمون استخدامی را ندارند در غیر این صورت در هر مرحله از فرایند استخدامی مشخص شود که فرد دارای مدرک بالاتر بوده اخراج می‌شود و دانشجویان تحصیلات تکمیلی نیز در صورت پذیرش باید از ادامه تحصیل انصراف دهند. این‌ها از موارد ذکر شده به‌عنوان قوانین استخدامی در یکی از بزرگترین و مهمترین سازمان‌ها در کشوری با شمار فزاینده‌ی متقاضی کار تحصیل کرده است که این باور را تقویت می‌کند که دیگر راه سعادت از مسیر درس و دانشگاه نمی‌گذرد!
برخی از کارشناسان در این مورد بر این عقیده‌اند که الگوی نظام آموزشی عالی با نیازمندی‌های بازار کار کشور هماهنگی و تناسبی ندارد. اما آیا در همین میزان از ظرفیت‌های شغلی نمی‌توان از نیروی کار مستعد و توانمند با مهارت‌های علمی بالاتر موجود بهره برد؟ باید اذعان داشت که رابطه دوسویه‌ای بین شرایط و وضعیت نظام آموزش عالی و وضعیت بازار کار موجود حاکم است.
قوانین مناسب در محیط‌های کسب‌وکار و انتخاب افراد بر مبنای مهارت‌های علمی و تخصصی انگیزه سخت‌کوشی و روش‌های درست پروژه‌ها و تحقیقات علمی را به همراه خواهد داشت. تحصیل‌کردگانی که به‌مراتب از دانش و مهارت‌های علمی بالاتری برخوردارند به هنگامی که از طریق آزمون‌ها و مصاحبه‌های تخصصی به کار گماشته می‌شوند یقینا در پیشبرد اهداف آن سازمان و ارگان پذیرنده‌ی نیروی کار چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی نقش به سزایی را ایفا خواهند کرد. در این صورت نهادهای بازار کار مشوق سخت‌کوشی بوده و انگیزه افراد برای رشد و توسعه اقتصادی را برمی‌انگیزاند. این در حالی است که وضعیت کنونی بازار کار ایران دارای این ویژگی‌ها نبوده و در پذیرش افراد برای استخدامی عواملی به‌جز صلاحیت‌های علمی و تخصصی ملاک هستند. خروج از بحران بازار کار کشور مستلزم تلاش‌ها و بررسی‌های بسیاری در ابعاد مختلف بازار کار کشور است که قوانین رسمی موجود در شرایط استخدامی‌ها در نظام انگیزشی و کارایی افراد نقش موثری دارند و نباید از آن غافل بود.
منبع: اقتصادنیوز
