نفوذ شركت‌هاي هرمي در دانشگاه‌ها و آسيب‌هاي اجتماعي رقم خورده به واسطه فعاليت‌هاي اينگونه شركت‌ها در خوابگاه‌هاي دانشجويي، اعم از اعتياد، ترك تحصيل، افت تحصيلي و … بعضاً شرايط بغرنجي را در برخي خوابگاه‌ها به وجود آورده است.
به گزارش بانکی دات آی آر ، نت ورك ماركتينگ روشي است كه در آن كسب درآمد براي شركت از طريق بازاريابي شبكه است. اين روش علاوه بر حذف واسطه‌ها باعث مي‌شود تا كالا ارزانتر بدست مصرف‌كننده برسد و هم شركت سود بكند و هم خريدار.
تفاوت عمده اين روش بازاريابي در اين است كه در آن شخص خريدار در صورتي كه افرادي را براي خريد همان محصول يا خدمات به آن شركت معرفي كند به صورت توافقي درصدي از درآمد فروش آن محصول يا خدمات در اختيار معرف‌ها قرار مي‌گيرد. امروزه هزاران شركت در اقصا نقاط جهان مشغول به فعاليت هستند كه سابقه برخي از آنها به چندين دهه مي‌رسد.
… اما نتورك ماركتينك در ايران
شايد براي اكثر ما ايراني‌ها واژه نتورك ماركتينك بي‌اختيار ما را ياد گلدكوئيست مي‌اندازد كه حدود 10 سال پيش توسط فيصل از طريق شيراز وارد ايران شد و در طي مدت كوتاهي در اثر فعاليت سرشاخ‌هاي اصلي آن به نام‌هاي نادر، مهراب و امير مقارن در تهران به صورت معضل بزرگي براي كشور درآمد.
شايد با آن تعريف و توصيفي كه در بالا از نتورك ماركتينك شد اين سئوال پيش آمد كه چرا معضل شد؟
جواب اين سئوال در اين جاست كه اين شركت به اولين و مهمترين اصل نتورك عمل نمي‌كند و آن رضايت مشتري هم از لحاظ قيمت و هم از لحاظ كيفيت است. از لحاظ قيمت اين ايراد به اين شركت وارد است كه سكه يا خدماتي كه ارائه مي‌دهد (gold quest يا Vacation و …) قيمت آن نسبت به بيرون بسيار گرانتر از قيمت واقعي است. به طور مثال سكه‌اي كه قيمت آن در بيرون 130 هزار تومان است. اين شركت 400% گرانتر از آن يعني $520 در اختيار مشتري قرار مي‌دهد. يا تورهايي كه به نام Vacation مي‌فروشد 5-4 برابر گرانتر از مبلغ واقعي آن در تورهاي مسافرتي است. اما از لحاظ كيفيت محصولات و خدمات اين شركت كه امروزه خود را براي فرار از ضربات نام گلدكوئيست، QL معرفي مي‌كند. خيلي پائين است. به طور مثال تورهايي كه اين شركت ارائه مي‌كند شما را مجبور مي‌كند در روزهايي غير از ميل شما و وقتي كه در تايلند يا ساير كشورها به لحاظ كم بودن استقبال فصل توريست‌ها هتل‌ها و خدمات ارزانتر ارائه مي‌شود به مسافرت اقدام بكنيد. لذا ما بدليل عدم كارايي مفيد اقتصادي و اجتماعي اين شركت و شركت‌هاي امثال آن آنها را شركت‌هاي هرمي مي‌ناميد.
شرايط اين شركت‌ها امروزه در ايران؛
شركت‌هاي هرمي از آغاز ورود به ايران متاسفانه بدرستي از طرف مسئولان و مردم درك نشدند و به دليل شعار سوددهي در بين مردم به سرعت اشاعه يافتند و باعث ضربات جبران‌ناپذير اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي شدند.
امروزه علاوه بر QI كه بيشتر در عرصه وكيشن (Vacation) فاليت مي‌كند. شركت‌هاي ديگري نيز ايجاد شده‌اند كه شعار تمامي آنها يكي است: “شما را پولدار مي‌كنيم. “
شركت‌هاي جديدي كه در بين مردم به سرعت در حال رشد هستند خود را شركت‌هاي Mutual Fund يا سرمايه‌گذاري در سبدهاي گوناگون معرفي مي‌كنند و با بهره‌گيري از تعاريف اين شركت، بدون ارائه كوچكترين تضميني، اقدام به جمع‌آوري سرمايه‌هاي مردم مي‌كنند و به يكباره بعد از مدتي ناپديد مي‌شوند.
امروزه ده‌ها شركت سرمايه‌گذاري اقدام به كلاهبرداري از مردم ايران مي‌كنند كه نه تنها در سطح جهاني شناخته شده نيستند كه حتي بعضي از آنها فاقد يك شماره تلفن و فقط داراي E-Mail هستند. نمونه‌هاي فراواني از شركت‌هاي هرمي‌اي كه ناپديد شده‌اند وجود دارد. مانند شركت سرمايه‌گذاري Suiss cash يا Online 3fs كه بعد از چند ماه فعاليت با بالا كشيدن پول سرمايه‌گذاران ساده دل و فريب خورده متواري شده‌اند.
در ماه‌هاي اخير نيز شركت‌هاي Ati, Genius Funds, Palinur و… رشد زيادي داشته‌اند.
* نحوه جذب نيرو در دانشگاه‌ها
با توجه به اينكه دانشجويان جزء آن قشر از جامع هستند كه كمتر از بازار و با احتمال كلاهبرداري باخبر بوده و داراي محفل‌هاي صميمي هستند و همچنين از آنجا كه با اقتضاي سن‌شان حاضر به هر نوع فداكاري براي دوست خود هستند به عنوان هدفي براي شركت‌هاي هرمي در نظر گرفته شده‌اند و با نشانه رفتن اعتماد، مي‌توانند آسيب‌هاي جدي به اين قشر به خصوص دانشجويان خوابگاهي وارد كنند چرا كه اگر اعتماد بين دوستان در خوابگاه از بين برود و شخص در خوابگاه به گوشه‌نشيني روي بياورد درب هر نوع نگاه و ناهنجاري را مي‌توان به روي او گشوده ديد چون از خانواده و دوستان خود دور شده است و بايد به ديده بدبيني به اطرافيان خود در خوابگاه نگاه كند.
* شركت‌هاي هرمي در خوابگاه‌هاي دانشگاه تهران:
شايد تعجب كنيد اگر بگوييم اكثر سرشاخههاي گلدكوئيست، اي‌تي‌آي، پالينور، سوئيس‌كش و … از اين دانشگاه (دانشگاه تهران) و مخصوصاً از خوابگاه‌هاي اين دانشگاه هستند. اشخاصي چون “امير.م “، “م.د “، “علي.ا ” و … كه از سرشاخههاي مقطعي در هر يك از اين شركت‌ها بوده و هستند از اين دانشگاه مي‌باشند.
امير مقارن اولين شخصي بود كه در ايران E.U.V را در گلدكوئست در ايران راه انداخت يا “س.ص ” از سرشاخ‌هاي گلدكوئيست بود كه بعد به پالينور رفت و هم اكنون نيز مشغول فعاليت است و سودهاي كلاني را بدست آورده است.
* يكي از دانشجويان: از اتاق‌هاي خوابگاه براي پرزنت كردن اشخاص استفاده مي‌شد
“ف.ت ” از دانشجويان دانشگاه تهران كه هم اكنون نيز مشغول فعاليت در شركت‌هاي هرمي است، در مورد فعاليت شركت‌هاي هرمي در اين دانشگاه مي‌گويد: “سال 84 و 83 كه من خودم در كوي بودم، ساختمان 3 كه در آن زمان ساختمان نخبگان دانشگاه تهران بود مركز فعاليت اين شركت‌ها بود و از اتاق‌هاي اين ساختمان بعضا با وجود اطلاع مسئولان و حراست، به عنوان محلي براي پرزنت كردن دانشجويان و افرادي از بيرون دانشگاه استفاده مي‌شود. اگر آن موقع مسئولين دانشگاه اقدام مناسبي مي‌كردند شايد شاهد آن همه افت تحصيلي در آن سال‌ها نبوديم و شايد جلوي اين شركت‌ها هم گرفته مي‌شد چرا كه همين اشخاص بعد از اينكه پولي بدست مي‌آوردند از خوابگاه خارج مي‌شدند و با اجاره كردن دفتر اقدام به توسعه مجموعه خود مي‌كردند.
* خودكشي؛
“ف.ت ” اضافه مي‌كند: يكي از دانشجويان ساكن كوي كه من مي‌شناسمش چون با هم توي يك مجموعه بوديم بعد از اينكه موفق نشد پولي بدست آورد ترم قبل دست به خودكشي زد كه خوشبختانه با هوشياري هم اتاقي‌هايش از مرگ حتمي نجات يافت. من خودم الان هر كسي در خوابگاه دست به خودكشي مي‌زند به او شك مي‌كنم چرا كه احتمال مي‌دهم عضو اين شركت‌ها باشد.
متاسفانه مسئولان كوي در اين مورد اصلا بررسي نمي‌كنند كه دليل واقعي اقدام به خودكشي چه بوده است. شايد اگر ريشه‌يابي كنند دليل اصلي اين اقدامات سرخوردگي از جامعه به دليل نتورك باشد.
* شركت‌هاي هرمي؛ مشروطي؛ اخراج؛ كات
“م.پ ” ديگر دانشجوي ساكن كوي دانشگاه نيز در گفتگو با ما به دوستش اشاره مي‌كند كه وارد پالينور شده و به همين خاطر با خانواده‌اش اختلاف پيدا كرده است چون علاوه بر انجام اين عمل اقدام به فروش ماشيني كرده است كه پدرش برايش خريده بود و او پول حاصل از فروش ماشين را كلا در اين شركت‌ها سرمايه‌گذاري كرده و ترم قبل هم به دليل مشروطي در آستانه اخراج قرار گرفت.
همين دانشجو در مورد اينكه چه كساني بيشتر وارد اين سيستم مي‌شوند؟مي‌گويد: بچه‌هاي دانشكده فني و علوم بيشتر از ساير دانشكده‌ها وارد اين سيستم مي‌شوند كه براي خود من هم باعث تعجب است چون با قبول اينكه سودي كه اين شركت‌ها مي‌پردازند واقعي نيست ولي باز هم وارد شده و شكست مي‌خورند.
* دانشجوياني كه پس از ورود به شركت‌هاي هرمي ترك تحصيل مي‌كنند
“م.پ ” اشاره‌اي به ميزان ترك تحصيلي يا افرادي كه افت تحصيلي دارند هم مي‌كند و اضافه مي‌كند كه در كلاس‌ها 2 نفر مرخصي گرفته‌اند با توجه به تجربه‌اي هم كه دارم مي‌دانم ديگر برگشتن اين افراد به فضاي درس اگر هم ممكن نباشد امري بسيار سخت است.
وي اضافه مي‌كند: “يكي از هم اتاقي‌هايم، با وارد كردن نامزدش به اين شركت‌ها ضربه بزرگي به آينده خود و نامزدش زد. چرا كه الان نامزدش سر امتحانات به صورت مرتب حاضر نمي‌شود و وقتي از دوستم دليلش را مي‌پرسم افسردگي ناشي از شكست در نتورك و از دست دادن سرمايه مالي و اجتماعي را عامل اين مشكل معرفي مي‌كند و مي‌گويد با هم به مركز مشاوره دانشگاه هم رفته‌ايم ولي بعيد مي‌دانم به اين زودي‌ها خوب بشود؛ يا بايد قيد درس را بزند يا مي‌ترسم بلايي سر خودش بياورد.
* سيستم‌هاي هرمي يكي از دلايل اعتياد
“م.م ” دانشجوي دامپزشكي دانشگاه تهران هم در گفتگو با ما به نمونه‌هايي از دوستانش اشاره مي‌كند و از خودش مي‌گويد كه به دليل قرار گرفتن در فضاي اين شركت‌ها و شكست ناشي از آن به سمت اعتياد رفته است.
وي مي‌افزايد: “خود من به قدري از طرف خانواده و همكلاسي‌هايم تحت فشار هستم كه الان برخلاف سال قبل 3 ماه است به خانه نرفته‌ام يا همكلاسي‌هايم به قصد طعنه مدام به من طعنه مي‌زنند كه “سود شركتت چه شد؟ “.
“م.م ” مي‌گويد كه “براي فرار از اين فشارها به مصرف مواد مخدر روي مي‌آورم. چون الان 2 ميليون بدهكارم و هر وقت به بدهي‌ام فكر مي‌كنم كنترل اعصابم را از دست مي‌دهم. نمونه‌هايي مثل من زيادند. من توي دانشگاه‌هاي ديگر هم 8 تا زير مجموعه داشتم كه الان آن ها هم بدهكارند. “
* روش‌هاي جذب افراد؛
“سعيد ” ديگر دانشجوي دانشگاه تهران در اين مورد مي‌گويد: “من خودم توي كوئست و گلدماين كار كردم ولي كوئست از لحاظ آموزش براي جذب افراد خيلي قوي‌تر بوده و الان هم هست. كوئست‌ها هر ماه جلسات آموزشي براي جذب افراد دارند كه به آنها آموزش رفتار سر جلسه مشاوره، پيگيري بعد از مشاوره و خريد… را آموزش مي‌دهند.
وي مي‌افزايد: يكي از پالينورهايي كه الان هم مشغول فعاليت است در مورد روش جذب افراد مي‌گويد “روش جذب و آموزش مثل كوئست است، منتها با كمي تفاوت. “
سعيد مي‌گويد: “ما بعد از اينكه فردي خريد كرد اقدام به آموزش او مي‌كنيم كه در حين آموزش او را وادار مي كنيم كتاب‌هايي مانند حكايت دولت و فرزانگي و … را بخوانند و با تشبيه كردن شخصيت‌هاي قهرمان با فردي كه در حال آموزش است به او انرژي مي‌دهيم تا كارش را شروع كند. بعد شروع به نوشتن ليست افراد مي‌كنيم؛ اين ليست شامل ليستي از افرادي است كه شخص مي‌خواهد آنها را دعوت كند. بعد آنها را به 5 گروه تقسيم مي‌كنيم؛ گروه پنجم يعني گروهي كه شخص نزد آنها اعتبار بالايي دارد، هدف اصلي ما هستند. چون بلافاصله بدليل اعتمادي كه به شخص دارند وارد سيستم مي‌شوند و بعداً هم مشكلي از بابت شكايت و شكايت‌بازي نداريم. “
* چند درصد ساكنان خوابگاه دانشجويي عضوند؟
يكي دانشجوياني كه در سيستم پالينور فعاليت مي‌كند در جواب اين سئوال كه چند درصد ساكنان كوي و كلا خوابگاه عضو اين سيستم هستند؟ مي‌گويد: “قبلا اگر شما پاي يكي از باجه‌هاي تلفن داخل كوي يا محوطه بيرون آن مي‌ايستاديد مي‌توانستيد سخنان دانشجويان را بشنويد كه در مورد نتورك صحبت مي‌كنند ولي الان نسبتا كمتر شده است. آن موقع شما بايد دنبال شخصي مي‌گشتيد كه نتوركي نيست چون همه نتوركي بودند! ولي الان نمي‌دانم به خاطر ترس از هشدارهاي وزارت اطلاعات يا نيروي انتظامي است كه در پاي باجه‌هاي تلفن صحبت خاصي نمي‌شود؛ ولي با اين حال نمي‌شود حدس زد كه از اطرافيان چه كسي عضو شده يا نشده‌اند؟ “
وي مي‌افزايد: “ما كه خودمان به زير مجموعه‌هايمان اكيداً توصيه مي‌كنيم اصلا بيرون صحبت نكنند و سررسيدها يا جزوه‌هاي آموزشي را به دفتر نياورند. حتي من خودم شديدا توصيه كرده‌ام كسي به دفتر روزنامه يا مجله‌اي كه در آن مطلبي درباره نتورك نوشته شده باشد نياورند چون در اين صورت بچه‌هاي ديگر هم مي‌ترسند و كار را رها مي‌كنند. همين چند روز پيش بود كه روزنامه ايران تيتر زد “نتورك آزاد مي‌شود ” بعد از چند روز با تذكر وزارت اطلاعات مجبور شد عليه نتورك مطلب بنويسد. اگر اين كارها نباشد رشد مجموعه ما و ساير مجموعه‌ها خيلي زياد مي‌شود. “
* نحوه جذب افراد
بعد از جلسات مشاوره اعضاي اين شركت‌ها به اتفاق شخصي كه معرف است (شخصي كه مي‌خواهد زير مجموعه‌اي را كه دعوت كرده وارد اين سيتم كند) به تخريب فرد پرزنت شده مي‌پردازند. يعني با تخريب كردن شخصيت وي، او را تحت كنترل خود مي‌گيرند و بعد از اينكه شخصيت فرد را تخريب كردند شروع مي‌كنند به تعريف و تمجيد از خوبي‌هاي شركت خود و اينكه در ماه مثلا اينقدر سود مي‌دهد. فلاني و فلاني ميلياردر شده‌اند. اگر نجنبي اين فرصت از دستت مي‌رود. افرادي كه در اين سيستم نيستند هيچ‌چيزي نمي‌دانند! همه‌شان بدبخت‌اند! و…
بعد از طي اين مراحل شروع مي‌كنند به پول جمع كردن براي دانشجويي كه پول ندارد. اگر پول داشته باشد مشكلي نيست ولي چون اكثر دانشجويان پول كافي ندارند او را وادار مي‌كنند تا پول قرض بگيرد يا نزول كند!
* چرا بيشتر دانشجويان وارد مي‌شوند؟
سرشاخه‌ها با شناخت و بررسي مشكلات دانشجويان نقاط ضعف آنها را پيدا مي‌كنند و با سوداي تحصيل در خارج، مالكيت خانه و ماشين آن چنانيو … دانشجويي را كه از مناطق محروم آمده يا نسبت به آينده خود نااميد است جذب سيستم خود مي‌كنند.
آقاي فريد عباسي كارشناس ارشد ارتباط و محقق در حوزه شركت‌هاي هرمي در اين مورد مي‌گويد: دلايل ورود افراد به اين شركت‌ها بحث وسيعي است ولي اگر بخواهم در يك جمله بگويم اين است كه “اين شركت‌ها افراد را به روش‌هاي گوناگون اقناع مي‌كند. ” يعني با مانور دادند روي سود و نكات مثبت نتورك ماركتينگ شخص را قانع مي‌كنند كه وارد سيستم بشود.
وي مي‌افزايد: در مورد راهكار مقابله با اين شركت‌ها هم به نظر من روش‌هاي گذشته كه مبتني بر برخورد امنيتي است بايد از بين برود. چون ما با شخص اقناع شده روبرو هستيم كه قانع شده است وارد سيستم بشود. لذا نيروي انتظامي به عنوان متولي برخورد با اين سيستم‌ها بايد يك مركزي را تشكيل بدهد تا افرادي كه در اين شركت‌ها مشاوره شده‌اند مجددا مشاوره كند و اين افراد بدون ترس به اين مركز بيايند و نيروي انتظامي به نقاط ضعف اين سيستم‌ها بپردازد و شخص قانع شده را درك كنند.
عباسي خاطرنشان مي‌كند: نيروي انتظامي و مسئولان بايد با دلايل منطقي شخص را از حالت غير منطقي بيرون آورند. در كل من كارهايي كه تا الان شده را به عنوان بازدارنده قبول ندارم. چون ما الان هر كاري مي‌كنيم آنها يك قدم از ما جلوتر مي‌افتند مثلا ما زماني مي‌گفتيم 95% افراد موفق نمي‌شوند حالا اينها آمده‌اند با كمك از آراي افتصادداناني چون چارلزكينگ اين امر را طبيعت نتورك معرفي مي‌كنند و به شخص مشاوره شونده هم اين را به صراحت مي‌گويند. لذا ما بايد اقداماتي بكنيم كه از اين شركت‌ها هميشه جلوتر باشيم يا حداقل با آنها به صورت موازي حركت كنيم.
منبع فارس
