گرایشهای تحصیلی در مقطع کارشناسی در ایران
در ایران این رشته در سطح کارشناسی دارای سه گرایش عمران-عمران، عمران-نقشه‌برداری و عمران-آب و در بعضی دانشگاهها گرایشهای عمران-سازه، عمران-خاک و عمران-راه در سطح کارشناسی ارشد به آن اضافه میشود.
عمران-عمران
این رشته قبلاً به مهندسی راه و ساختمان موسوم بوده و به منظور تربیت مهندسان طراح، محاسبه و اجرای پروژه‌های ساختمانی، صنعتی، راه‌سازی و تأسیسات آبی و نظارت بر حسن اجرای طرحهای عمرانی در زمینه‌های فوق و همچنین همکاری با مهندسان مشاور یا محاسبه در زمینه‌های یاد شده، به وجود آمده‌است.مانند سایر رشته‌های مهندسی، این رشته دارای ۲۳ واحد عمومی است.همچنین دانشجویان این رشته باید تعداد ۲۵ واحد را به عنوان واحدهای پایه بگذرانند.علاوه بر این واحدها،۹۵ واحد اختصاصی که دروسی از جمله کارآموزی و پروژه‌های فولاد و بتن و راه سازی نیز جزو دروس این دانشجویان می‌باشد.با توجه به سیاستهای عمرانی و سرمایه‌گذاریهای دولت برای ایجاد ساختمان‌ها، راه‌ها، پل‌ها، سدها، نیروگاه‌های هسته‌ای و حرارتی، رفع نیازهای عمرانی در زمینه مسکن و تأسیسات آبی جهت تامین آب آشامیدنی شهرها و روستاها همچنین بازسازی مناطق جنگ‌زده اهمیت این رشته مشخص میشود.فارغ‌التحصیلان این رشته میتوانند در وزارتخانه‌ها(نظیر وزارتخانه‌های راه و ترابری، مسکن و شهرسازی و نیرو)و شرکتهای دولتی و خصوصی و مهندسان مشاور به کارهای طراحی، محاسبه و اجرا بپردازند.در شرایط حاضر فارغ‌التحصیلان این رشته میتوانند در دوره‌های مختلف کارشناسی ارشد در داخل کشور ادامه تحصیل دهندحدود ۱۰ درصد از دروس این دوره عملی است و از دروس تخصصی آن می‌توان این دروس را نام برد:
• استاتیک
• مقاومت مصالح
• طراحی سازه‌های فولادی و بتنی
• مهندسی پی
• مکانیک خاک
• مکانیک سیالات
• هیدرولیک
• هیدرولوژی
• تحلیل سازه‌ها
• راه‌سازی
عمران-نقشه‌برداری
طراحی و اجرای برنامه‌های عمرانی و مطالعات مربوط به زمین مستلزم وجود اطلاع دقیق مهندسی(مسطحاتی، ارتفاعی، چگونگی) به صورت نقشه‌های گوناگون(ترسیمی، رقمی، تصویری) از منطقه مورد نظر است.مجموعه نقشه‌برداری پاسخگوی این نیازها به گونه‌ای هماهنگ با دیگر رشته‌های عمران است و هدفش تربیت افرادی است که آگاهی علمی کافی و مهارت فنی لازم را در زمینه نقشه‌برداری داشته باشند. داوطلبان ورود به این رشته باید در ریاضیات و فیزیک قوی بوده(جالب است که بدانید این رشته بیشترین ریاضی را در تمام رشته‌های مهندسی دارا می‌باشد با داشتن 21 واحد در دانشگاه) علاقه‌مندی و آمادگی جسمی(برای کارهای صحرایی و غیره) لازم را دارا باشند.بعضی دروس تخصصی این رشته عبارت‌اند از:
• راه سازی
• تئوری خطاها
• سرشکنی
• نقشه‌برداری
• ژئودزی(جهت تعیین شکل زمین)
• فتوگرامتری زمینی و هوایی(عکسهای هوایی)
• کارتوگرافی
• هیدروگرافی(نقشه‌برداری از بستر دریا)
• پروژه
• کارآموزی.
نام دروس ریاضی که در دانشگاه گذرانده میشود
• ریاضی 1 (3 واحد)
• ریاضی2 (3)
• معادلات دیفرانسیل (3)
• محاسبات عددی (2)
• آمار و احتمالات مهندسی (3)
• ریاضی مهندسی (3)
• هندسه و دیفرانسیل (2)
بعضی تواناییهای دانش‌آموختگان این رشته عبارت‌اند از: مدیریت گروه‌های اجرایی در عملیات نقشه‌برداری، طرح و برنامه‌های سیستم نقشه، محاسبات و برنامه‌ریزی در زمینه‌های مختلف فنی نقشه‌برداری، تدریس و آموزش در دوره کاردانی(پس از طی دوره مربوط به تعلیم و تربیت). امکان ادامه تحصیل در این رشته تا حد کارشناسی ارشد در داخل و در سطوح بالاتر در خارج از کشور موجود است. سازمان نقشه‌برداری وزارت برنامه و بودجه، وزارت راه و ترابری، وزارت نفت، سازمان آب، سازمان بنادر و کشتیرانی، اداره جغرافیایـی ارتش و سپاه و بخش خصوصـی و غیره از جمله محلهای جذب فارغ‌التحصیلان این رشته‌است. زیربنای کلیه کارهای عمرانی نقشه برداری است و با توجه به لزوم انجام دادن کارهای عمرانی، فارغ‌التحصیلان آن سریعا جذب بازار کار می‌شوند. داوطلبان باید به سختی کار در بیابان و کوهستان و شرایط سخت نقشه‌برداری توجه داشته باشند.
عمران-آب
این دوره(کارشناسی) به منظور تربیت متخصصانی تدوین شده‌است که بتوانند در زمینه‌های شناخت منابع آب و کنترل و بهسازی کیفیت منابع آب اطلاعات لازم را به دست آورند تا بتوانند در مراحل مختلف طراحی، نظارت و مدیریت پروژه‌های آب کار کنند.با توجه به اینکه توسعه کشور در زمینه‌های کشاورزی، صنعتی، عمران و غیره بستگی به میزان آب قابل استفاده دارد می‌توان صنعت آب را در ایران در زمره صنایع مادر به حساب آورد.داوطلبان ورود به این دوره‌ها باید در دروس ریاضی، فیزیک و شیمی دبیرستان قوی بوده، علاقه‌مندی و استعداد لازم(خصوصا در زمینه طراحی) را داشته باشند. دروس این دوره‌ها به صورت عمومی، پایه، اصلی، تخصصی، انتخابی و کارآموزی (کارآموزی صحرایی پروژه تخصصی و کارآموزی تخصصی) است. بعضی دروس اصلی و تخصصی این گرایش‌ها عبارت‌اند از :
• مکانیک خاک
• هواشناسی
• هیدرولیک
• هیدرولوژی
• آبهای زیرزمینی
• سدهای کوتاه
• مهندسی پی
فارغ‌التحصیلان این دوره‌ها تواناییهای لازم را در زمینه‌های مربوط به کارشناسی مطالعه منابع آب، تأسیسات آبی و سازه‌های هیدرولیکی، کارشناسی آب و فاضلاب و نظارت بر حسن اجرای طرحهای آبی را خواهند داشت. سازمان آب، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و بخش خصوصی و غیره از جمله مراکز جذب فارغ‌التحصیلان این دوره‌است. یکی از امتیازات این گرایش‌ها آن است که علاوه بر محاسبات سازه‌ای، وارد محاسبات هیدرولوژی و هیدرولیک نیز شده و بر وسعت کار می‌افزاید.
عمران-خاک و پی
مهندسی ژئوتکنیک یا مهندسی خاک و پی یک شاخه از مهندسی عمران است که در آن بر روی رفتار خاک تحت بارهای وارده از سازه‌های گوناگون مطالعه میشود. در مهندسی ژئوتکنیک از دو علم پایه‌ای مکانیک خاک و مکانیک سنگ برای مطالعه‌ی رفتار خاک و سنگ بستر استفاده میشود. از جمله موارد مورد علاقه مهندسین خاک و پی می‌توان به ظرفیت باربری خاک تحت پی، پایداری شیب‌ها و گودبرداری‌ها، سازه‌های خاکی ساخت بشر مانند سد خاکی، افزایش قابلیت بارگذاری بر روی خاک از طریق تکنولوژی‌های مختلفی از جمله شمعکوبی، میخکوبی در خاک و استفاده از مصالح ژئوسنتتیک اشاره کرد.
در ایران در دانشگاه‌های مختلف سراسری و آزاد گرایش خاک و پی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا تدریس میشود. از جمله دروس مختلف در سطح کارشناسی ارشد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مهندسی پی پیشرفته
مکانیک خاک پیشرفته
دینامیک خاک
مکانیک سنگ
مهندسی تونل
مندسی سدهای خاکی
آبهای زیرزمینی
زمین‌شناسی مهندسی
ژئوتکنیک دریایی
مکانیک محیطهای پیوسته
روش المان محدود
روش های عددی در مکانیک خاک
عمران-زلزله
این رشته که اکثراً با عمران-سازه یکسان پنداشته میشود، در حقیقت کاربردی جداگونه دارد. در رشته سازه هدف بیشتر تحلیل رفتارهای درونی و تحلیل اعضا و مدل نمودن سازه برای بارهای استاتیکی می‌باشد در حالیکه در رشته عمران-زلزله هدف آنالیز و بررسی نیروهای خارجی و دینامیکی وجانبی، بررسی نحوه عملکرد، راهکارهای مقابله و بررسی رفتار لرزه‌ای سازه می‌باشد.
این رشته نسبت به گرایشهای دیگر عمران در کشور ما نوپا بوده و در سالهای اخیر و خصوصاً بعد از زلزله‌های مهمی چون رودبار و بم آئین نامه‌هایی برای تخصیص ضرایب محاسباتی برای آن در نظر گرفته شده‌است که آخرین آئین نامه مورد استفاده در این بخش آئین نامه ۲۸۰۰ ویرایش سوم می‌باشد. با توجه به کاربرد زیاد نانوتکنولوژی احتمال استفاده ازمصالح نوین که پاسخ مناسبی به زلزله بدهد وحتی ازانرژی زلزله برای رفع نیازهای انرژی ساختمان استفاده کند بعید نیست. احتمالا نانو کامپوزیتهای سازه‌ای جایگزین مصالح سنتی خواهد شد که صرفه جوئی قابل ملاحظه در مصرف مصالح وانرژی در راستای بهینه سازی ساختمان درپی خواهد داشت.
گرایشهای تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در ایران
رشته مهندسی عمران در ایران تا مقطع دکتری تدریس میشود.
فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی مهندسی عمران می‌تواند در مقطع کارشناسی ارشد در گرایشهای مختلف زیر به تحصیل ادامه دهد:
• مهندسی سازه
• سازه‌های هیدرولیکی
• مهندسی زلزله
• راه و ترابری
• مکانیک خاک و پی
• مهندسی آب؛ در دو گرایش هیدرولیک و منابع آب
• سازه‌های دریایی
• مهندسی مدیریت ساخت
• مهندسی برنامه‌ریزی حمل و نقل
• مهندسی محیط زیست
• مهندسی عمران نقشه برداری؛ در گرایش های:
o ژئودزی
o GIS
o فتو گرامتری
o هیدروگرافی
• مهندسی سواحل (در بیشتر کشورهای اروپایی و آمریکایی این گرایش ارائه میشود)
گرایش ها به صورت کاملتر:
کارشناسی
مهندسی عمران – عمران
مهندسی عمران – نقشه بردار ی
مهندسی عمران – آب
مهندسی بهره برداری راه آهن
مهندسی خط و ابنیه راه آهن
مهندسی جریه راه آهن
مهندسی علمی کاربردی عمران – تاسیسات آبی
دبیرفنی عمران
تربیت دبیر فنی عمران
دبیر فنی عمران ساختمان
کاردانی
کاردانی فنی عمران – روسازی راه
کاردانی فنی عمران – زیر سازی راه
کاردانی راهداری
کاردانی ماشین آلات
کاردانی حمل و نقل
کاردانی فنی عمران – پل سازی و ابنیه فنی
کاردان فنی عمران – نقشه برداری
کاردانی فنی عمران – ساختمانهای بتنی
کاردانی فنی عمران – عمران روستایی
کاردان فنی عمران – کارهای عمومی ساختمان
کاردانی فنی عمران – آب
کاردانی علمی کاربردی عمران – ساختمانهای آبی
کاردانی علمی کاربردی عمران – آب و فاضلاب
کاردانی فنی عمران – بهره برداری از منابع آب
کاردانی فنی عمران – آب شناسی
کاردانی فنی عمران – را ه سازی
کاردانی فنی عمران – تاسیسات حرارت نیروگاه
معلم فنی عمران – کارهای عمومی ساختمان
تواناییهای فارغ التحصیلان مقطعهای کارشناسی ارشد و دکتری
در دوره های تحصیلات تکمیلی ( کارشناسی ارشد و دکتری ) بیشتر به جنبه های نظری و پژوهشی پرداخته می شود. بدین جهت فارغ التحصیلان این دوره ها در هر یک از گرایشهای یاد شده، بیشتر تواناییهای علمی و محاسباتی و به طور کلی نظری خود را افزایش می دهد، اگر چه این افزایش توانایی ، در کارهای اجرایی علمی نیز از نظر صحت اجرا می تواند نقش مهمی داشته باشد.
در مقطع دکتری دانشجو ضمن افزایش مراتب علمی خود، در یک زمینه تخصصی تر ، قدرت و توان خود را برای انجام کارهای تحقیقاتی و توسعه مرزهای دانش و رفع معضلات علمی و اجرایی از طریق پژوهش بالا برده، تحقیقاتی را در یک مورد خاص، انجام می دهد.
جذب فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی در محیطهای کار
از آن جا که این فارغ التحصیلان علاوه بر تواناییهای یک کارشناس عمرا ن ، از نظر علمی و نظری وپژوهشی در یک زمینه خاص، معلومات بیشتری دارند، بدین جهت کارایی بیشتری نیز دارند واز مطالب فراگرفته شده می توانند در زمینه های طراحی و محاسباتی دقیق و تخصصی تر و همچنین پژوهشی ، استفاده نمایند. این گونه فارغ التحصیلان ضمن آن که می توانند در تمام محلیهای جذب فارغ التحصیلان کارشناسی مشغول به کار گردند، مسوولیتهای بالاتر و سنگین تر علمی،پژهشی و اجرایی را به عهده می گیرند. پس از پپایان دوره دکترای تخصصی ، امکان همکاری در دانشگاهها و سایر مراکز علمی و پژوهشی به عنوان عضو هیات علمی برایشان میسر می گردد.
معرفی رشته مهندسی عمران – مهندسی محیط زیست – مقطع کارشناسی ارشد
تعریف وهدف:
الف- تعریف : کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست دوره ای است آموزشی- پرورشی با تاکید بیشتر بر روی آموزشی، مرکب از تعدادی دروس نظری، کاربردی و آزمایشگاهی و برنامه تحقیقاتی در زمینه مهندسی محیط زیست جهت افزایش اطلاعات کارشناسائی نظیر کارشناسان مهندسی عمران، مهندسی آب، مهندسی شیمی، مهندسی محیط زیست، مهندسی مکانیک و مهندسی بهداشت محیط و نیز ایجاد زمینه کافی جهت درک و توسعه و کاربرد تکنیک های موجود در این رشته .
ب: هدف دوره کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست، آموزش افرادی است که دارای توانائیهای لازم جهت طراحی و نظارت برحسن اجرای پروژه های تخصصی در زمینه های مختلف مهندسی محیط – زیست بوده و در ضمن قادر به انجام تحقیقات لازم جهت حل مسائل و مشکلات زیست محیطی کشور باشند. از جمله پروژه های تخصصی در زمینه های مختلف مهندسی محیط زیست محیطی کشور باشند. از جمله پروژه های تخصصی مورد نظر این برنامه عبارتند از:
۱- شناخت و کنترل آلودگی منابع آب، خاک وهوا
۲- طراحی تاسیسات آب و فاضلاب شهری، روستایی و صنعتی
۳- کنترل آلودگیهای حاصل از مواد زائد جامد
۴- برنامه ریز و مدیریت اجرای طرحهای زیست محیطی
طول دوره تحصیل
الف: طول دوره: مدت اسمی این دوره ۲ سال می باشد پذیرفته شدگان میتوانند در صورت دارا بودن فعالیتهای مطلوب آموزشی طی ۲سال تحصیلی این دوره را به پایان برسانند. نظام آموزشی آن واحدی است. و دروس در ۴ نیمسال ارائه میشود. زمان هر نیسمال ۱۷ هفته و مددت تدریس یک واحد نظری ۱۷ ساعت، آزمایشگاهی ۲۴ ساعت، کارآموزی حداقل ۶۸ ساعت است.
ب: برنامه آموزشی و پژوهشی: با توجه به ویژگیهای و تنوع موضوعات در رشته مهندسی محیط زیست، برنامه آموزشی و پژوهشی این دوره شامل موارد زیر می باشد:
۱- دروس اصلی(اجباری) ۱۵ واحد
۲- دروس اختیاری (انتخابی) : ۱۵ واحد حتی الامکان از دروس مربوط به یکی از گرایشهای مهندسی محیط زیست
۳- سمینار۲ واحد
۴- پایان نامه ۶ واحد
سازه های هیدرولیکی:
طول دوره تحصیل
طول مدت لازم برای اتمام این دوره دو سال است. حداقل و حداکثر مدت مجاز برای اتمام این دوره مطابق با آئین نامه دوره کارشناسی ارشد می باشد. نظام آموزشی این دوره واحدی است و کلیه دروس نظری و سمینار و پایان نامه در چهار نیسمال تحصیلی ارائه و انجام می شوند. مدت تدریس هر واحد نظری ۱۷ ساعت وعملی ۲۴ ساعت است.
تعداد واحدها
تعداد واحدهای آموزشی و پژوهشی این دوره ۳۲ واحد است . تقسیم بندی این واحدها به شرح زیر می باشد:
دروس تخصصی اجباری ۱۵ واحد
دروس تخصصی اختیاری انتخابی ۹ واحد
سمینار ۲ واحد
پروژه (پایان نامه )۶ واحد
جمع ۳۲ واحد
نقش و توانایی یا کارایی
فارغ التحصیلان این دور دارای زمینه کافی برای احراز مشاغل زیر می باشند:
الف: محاسبه و طراحی سازه های منابع آب و سد سازی،
ب: همکاری با مهندسین مشاور سد سازی، منابع آب و مشارکت در طرح و نظارت بر اجرای پروژه های موضوع فعالیت این موسسات
ج: همکاری با وزارتخانه ها و سازمانهای مسئول اجرای طرحهای عمرانی در زمینه آب رسانی مانند وزارت نیرو، وزارت کشاورزی، وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداریها.
ضرورت و توانایی
فعالیتهای صنعتی موضوع این دوره کارشناسی ارشد عمدتاً در ارتباط با فعالیتهای مهندسی عمران ونیز دوره کارشناسی ارشد سازه است. تفاوت فعالیتهای این دوره عمدتاً در نوع تخصص آن در زمینه سازه های آبی است. ضرورت این دوره با توجه به حجم سرمایه گذاری مملکت در صنعت آب و نیاز فوق العاده به جمع آوری و نگهداری ابها و استفاده صحیح از آنها در جهت تامین آب آشامیدنی شهر با تولید برق و نیز تامین توسعه کشاورزی کاملاً مشهود است. حجم فوق العاده سرمایه گذاری در این زمینه طبعاً نیاز قابل ملاحظه ای به متخصصین در زمینه های مختلف ونیز در سطوح مختلف صنعت آب دارد. این دوره برای تامین قسمتی از این نیاز در نظر گرفته شده است.
مکانیک خاک و پی:
طول دوره تحصیل
طول مدت لازم برای اتمام این دوره ۲ سال است. حداقل و حداکثر مدت مجاز برای اتمام این دوره مطابق آئین نامه دوره کارشناسی ارشد می باشد.نظام آموزشی آن واحدی است و دروس نظری و سمینار و پایان نامه در ۴ نیمسال ارائه می شود. زمان هر نیمسال ۱۷هفته است ومدت تدریس یک واحد نظری ۱۷ ساعت، عملی ۲۴ ساعت است.
تعداد واحدها
تعداد واحدهای درسی و پژوهشی این دوره ۳۲ واحد به شرح زیر است:
دروس تخصصی اجباری ۱۴ واحد
دروس اختیاری ۱۰ واحد
سمینار ۲ واحد
پروژه پایان نامه ۶ واحد
جمع ۳۲ واحد
نقش و توانایی یا کارایی
فارغ التحصیلان این مجموعه زمینه فنی کافی را برای احراز مشاغل زیر را دارند:
الف: همکاری با وزارتخانه ها و سازمانهای مسول برنامه ریزی، طرح و نظارت طرحهای عمرانی نظیر وزارت راه و ترابری – وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداریها
ب: همکاری با مهندسین مشاور جهت مشارکت در طرح و نظارت طرحهای عمرانی
ج: همکاری با ارگانهای ونهادهای که با مسائل عمرانی در ارتباط هستند.
ضرورت و توانایی
فعالیتهای عمرانی موضوع این دوره کارشناسی ارشد عمدتاً بخشی از فعالیتهای موضوع دوره کارشناسی مهندسی عمران است و تفاوت این دو تنها در سطح تخصص مورد نیاز می باشد. حجم قابل ملاحظه ای از نیاز تخصصی در زمینه مکانیک خاک و پی توسط کارشناس عمران برآورده می شود. تاسیس این دوره تنها برای برآوردن آن بخشی از نیازهای تخصصی است.
که به سطح علمی بالاتر مربوط می شود.
