گزارشی تلخ از قصه پر غصه مهریه

– وقتي دختر و پسر راضي اند بايد برويم سر اصل مطلب و قصه مهريه و … .
– ۳۰۰۰ سكه تمام بهار آزادي البته طرح قديم !
– حتما شوخي مي فرماييد! پسر من اگه همه دارايي هاي اقوام و فاميل را هم جمع كند نمي تواند اين مهريه نجومي را پرداخت كند .
– شما پدر داماد هستيد و نگران آينده. خب ما هم نگران آينده دخترمان هستيم. تازه نگران نباشيد چون كي مهريه را داده و كي گرفته؟! پس دخترعمويش كه مهريه چيدن سكه از كره زمين تا ماه را در قباله اش نوشتند چه؟
– اين همه جوان نگون بخت كه پشت ميله هاي زندان افتاده اند همين فكرها را مي كردند.

– پدرجان! آقا داماد قبلا طي صحبت با عروس خانم اين شرط را قبول كرده و اعلام رضايت كرده اند بهتر است دهانتان را شيرين كنيد !
قصه پر غصه مهريه هاي نجومي حكايت پردرد از صفحات زندگي جوانان دم بخت امروزي و حتي جواناني است كه شايد چند سال پيش پاي سفره عقد نشستند و حالا افسوس قبول مسئوليتي بس فراتر از توان شان را مي خورند .
قصه اي كه فراتر از هزار و يك شب برايشان ماجرا ساخت و هر چه بيشتر پيش مي رود قربانيان بيشتري هم برجا مي گذارد .

مهريه بالا؛ آزادي مشروط!
آري. مهريه هاي نجومي تا به حال قربانيان زيادي داشته است .
مهريه هايي كه نه به صغير رحم مي كند و نه كبير. هم مردان اسير آنند و هم زنان در چنبره اش ناگزير به نبردند .
مرداني كه مهريه همسرانشان همچون گرزي بالاي سرشان خودنمايي مي كند و در هراس از دست دادن آزادي مشروط! مجبور به پيروي از اوامر و دستورات همسرند و چه زناني كه براي گرفتن حق طلاق و فرار از زندگي اي سرشار از ظلم و ستم ناچار حق شان را بخشيده اند .

مرداني كه از فشار روحي و رواني ناتواني پرداخت مهريه كمر خم كرده اند دم نمي زنند و زناني كه به طمع دريافت مهريه تن به ازدواج داده و حالا در راهروهاي دادگاه با شوهري ندانم كار مواجهند .
دختري كه به خاطر فشار خانوادگي ناشي از تجملات در خانه مي ماند تا شوهري برايش پيدا شود كه مهريه اي كلان قباله اش كند و پسري كه به خاطر نداشته ها ناگزير به فراموشي دختر مورد علاقه اش است .

زني كه براي گرفتن سرپرستي تنها فرزندش از شوهر معتاد مهريه اش را مي بخشد و مردي كه همه دارايي اش را به نام والدينش مي كند تا از زير بار مهريه به همسرش رها شود . و در نهايت پدر و مادرهايي كه در اين ميان ميزبان فرزنداني مي شوند كه تازه به خانه بخت فرستاده بودند .

مهريه هاي نجومي يا همان مهريه هاي كلان كه با شمش طلا و سكه و هواپيما گاهي هم اعضاي بدن و زماني هم مواردي غير عرف مثل بال مگس و غيره نه تنها پسران بلكه دختران و خانواده هاي هر دو را گرفتار مي كند .
اما هر زمان از مهريه هاي بالا حرف مي زنيم ذهنمان به آن سوي ميله هاي زندان مي رود و جواني كه به همين علت در بند است و دختراني كه مسبب آن بوده اند. خانواده ها چطور؟ واقعا چه كسي مقصر است و مسئول اين همه ندانم كاري و تصميم هاي آني و ديون كلان كيست؟
اگر خطاست چرا آمارها روز به روز صعودي تر شده و هشدارها به افزايش اين ديون جدي تر؟ چرا دختران آينده شان را در گرفتن مهريه مي دانند و پسرها ديد مثبتي به اين سنت ندارند؟ چرا مهريه بالا ارزش است و كم بودنش بي ارزشي؟

به راستي چه اتفاقي باعث شده اين همه وقت و هزينه و فرصت از محاكم قضايي تلف شود تا پرونده هاي مهريه را بررسي كنند؟ چرا تا ديروز مهريه سنتي حسنه بود و امروز اژدهايي خون آشام بر آن چنبره زده است؟

پشت ميله هاي غفلت
شايد صحبت با افرادي كه درگير و دار پرداخت و دريافت مهريه فرصت هاي زندگي را از دست مي دهند به اين سوالات پاسخ دهد؛ چند مثال واقعي از زندگي هايي كه يك پاي دعوا و مشاجراتش مهريه است:
– رضايي. ۳۲ ساله ام. اهل شيراز اما ساكن تهران .
– اغلب دوست ندارند خودشان را معرفي كنند اما شما …
– بگذاريد جوانان مثل من بفهمند همين طوري نبايد تصميم بگيرند و به حرف خانواده و تجربيات شان احترام بگذارند. اگر همان موقع كه ۱۳۵۵ سكه مهريه همسرم كردم حواسم را جمع مي كردم امروز مجبور نبودم پشت ميله هاي زندان حسرت لحظه هاي عمرم را بخورم و براي عشق و اعتماد تاوان بدهم .

– شغل تان چه بود كه تصور مي كرديد مي توانيد چنين مهريه اي را بپردازيد؟
– اصلا فكر نمي كردم همسرم با من اين كار را بكند. حاضر نيست با خانواده ام زير يك سقف زندگي كند، دعوايمان شد و در نهايت مهريه اش را اجرا گذاشت .
حالا قصد داريد چه كار كنيد؟
– منتظرم ببينم چه سرنوشتي منتظرم است !

سرنوشتي كه خودمان براي خودمان رقم مي زنيم و منتظريم همه كارهايمان را به گردن زمانه و سرنوشت بيندازيم .
از معرفي خودش هراس دارد. مي گويد از وقتي اينجا هستم مادرم فقط گريه مي كند و پدرم حال و وضع خوبي ندارد. تابه حال حرف زندان و بازداشت هم در خانواده مان نبود چه برسد به اينكه ميله هاي زندان را لمس كنم .
اين جوان ۲۹ ساله در ادامه گفت و گويش اضافه مي كند: يك سال با هم آشنا بوديم و به هر ترتيبي بود خانواده ام را راضي كردم با دختر موردعلاقه ام ازدواج كنم. اما وقتي عقد كرديم فورا مهريه ۷۰۰ سكه اي اش را اجرا گذاشت .
– توان پرداخت داري؟

– ندارم. اما فعلا بايد تا اثبات اين موضوع بازداشت باشم .
– هنوز هم باورم نمي شود. اين حرف ها فقط در فيلم ها نيست. عاشقش بودم و حرف بزرگ ترها به مغزم فرو نمي رفت. فكر مي كردم همه چيز ظاهر افراد است در واقع گول خوردم .

مهريه وحشتناك نيست
مهريه موضوع پيچيده و وحشتناكي نيست. يك سنت حسنه و هديه اي كه مرد به زن مي دهد. اما گاهي اين هديه خيلي بزرگ تر از توان مالي مرد است .
برخي تصور مي كنند براي پز دادن يا اثبات ادعاي عشق يا درك ارزش زن بايد هديه اي به ميزان تعداد سال هاي عمر عروس خانم يا به وسعت مساحت كره خاكي و يا تعداد پرهاي پرندگان و غيره مهر كنند اما اين اظهارات خلاف اين را ثابت مي كند .

نه زيادش ضامن خوشبختي است و نه كمش نافي عشق .

اما آيا مهريه تضميني براي زندگي پس از طلاق هست آن هم براي زنان جواني كه ناخواسته در زندگي مشترك به شكست مي رسند؟
– منيژه. س. ۲۸ سال سن دارم و دو فرزند با همسري معتاد به شيشه .
– فكر مي كردي روزي با مردي ازدواج كني كه معتاد باشد؟
– خانواده اش مي دانستند و به من نگفتند. شنيده ام براي همين مهريه ام را پايين گرفتند كه اگر توانستم با پسرشان زندگي كنم كه هيچ در غيراين صورت مجبور نباشند براي طلاقم مهريه سنگيني بپردازند. همه جور سختي را در زندگي اش كشيدم و با نداري هايش سركردم .
– قصد داري مهريه ات را بگيري؟
– براي گرفتن بچه ها مجبورم ببخشم چون گفته درصورتي بچه ها را مي دهد كه ۱۰ سكه را به او ببخشم. اگر بچه ها را نبرم بدون آنها مي ميرم و اگر به پدرشان بدهم معلوم نيست چه سرنوشتي در انتظارشان است .

اين سرنوشت شوم فقط نصيب زناني نمي شود كه تن به ازدواج با مردان كم درآمد داده اند. هستند زناني كه شوهران ثروتمندي دارند اما مجبور شده اند مهريه هاي كلان شان را ببخشند .
درست مانند مرضيه. ك كه مي گويد: وقتي از شوهرم جدا شدم در بهترين نقطه تهران آپارتمان داشت كه از ابتدا قول بخشيدنش را به من داده بود. اما وقتي زني سر راهش سبز شد همه چيز را فراموش كرد. البته من هم مقصر بودم و تلاش نمي كردم جلوي دخالت هاي مادرم كه مانع آرامش مان شده بود را بگيرم. به هر حال جدا شديم و وقتي دادگاه حكم به پرداخت مهريه ام داد فهميدم همه دارايي اش را به طور موقت به نام دوستش كرده كه مجبور نباشد ريالي به من بپردازد
در پاسخ به اين سوالم كه چرا شكايت نكردي؟ مي گويد: دستم جايي بند نبود و قانونا هيچ چيزي نداشت كه به من بدهد. من ماندم و دختر
يك ساله ام.
نه كم و نه زياد
«مهريه هاي بالا ضامن خوشبختي نيست . »

مجيد كاشاني عضو هيات علمي دانشگاه و جامعه شناس اين طور مي گويد و براي نظرياتش دليل خوبي دارد .
وي در گفت و گو با گزارشگر كيهان معتقد است كه مهريه بالا هم به سختي و مشكلات دختري كه مهريه اش را مي خواهد و هم براي پسري كه مسئول پرداخت آن است منجر مي شود.
اين استاد دانشگاه مي گويد: از اين پديده كه مهريه هاي زياد به سود دختران است سوء برداشت شده چون بسيارند مرداني كه پرداخت مهريه بالا را تقبل كرده اما با درگيري و كش مكش و رفتارهاي آزاردهنده ديگر، از پرداخت مهريه سرباز مي زنند در صورتي كه بسياري از دختران و زنان كه مهريه بالا داشته اند از گرفتن مهريه انصراف داده اند چون مي دانند مرد قادر به پرداخت نيست و بهتر است براي نجات از شرايط موجود كوتاه بيايند.

وي ديگر اشتباه رايج از حسن مهريه زياد را اين طور شرح مي دهد: اين موضوع كه اگر مهريه كم باشد مرد قادر به طلاق همسر اول و ازدواج مجدد مي شود هم صحيح نيست چون ملاك ازدواج مهريه نبوده كه به خاطر آن زندگي مشترك را با شكست تمام كند. همان طور كه مهريه زياد براي مردان خطرآفرين است به همان ميزان براي زنان و دختراني كه مهريه هاي زيادي دارند آسيب رسان است.

اين استاد دانشگاه امتياز مثبت مهريه هاي پايين را داراي حسن براي مردان و هم براي زنان مي داند چرا كه هر زمان اراده كردند قادر به پرداخت از جانب مرد و دريافت از سوي زن خواهد بود. شواهد ما از آراء دادگاه ها نشان مي دهد افرادي كه مهريه زياد را انتخاب مي كنند بيشترين ضرر را كرده اند اما مهريه هاي متوسط بيشترين نفع را داشته است.

دكتر امان الله قرائي مقدم آسيب شناس اجتماعي هم نظريات خوبي دارد.
از ديد او مي توان تعيين ميزان مهريه زياد را عامل بالارفتن سن ازدواج دانست.
وي مي گويد: قانون بايد تمهيداتي در اين مورد بينديشد. پيشنهاد مي كنم زن هم سهم مساوي از اموال مرد پس از ازدواج داشته باشد در اين صورت زن نگران استقلال مالي و آينده اش نيست و به مهريه هاي نجومي فكر نخواهد كرد.

در اين صورت هر دو با تلاش زياد براي استحكام پايه هاي خانواده و زندگي مشترك تلاش مي كنند و هرگز به مهريه هاي بالا روي نمي آورند. چون زن هم مي خواهد به نوعي در زندگي اش استقلال مالي از مرد داشته باشد مهريه هاي نجومي رواج يافته كه با اين روش مي توان به خواسته زنان هم اهميت داد.

اين آسيب شناس اجتماعي در ادامه اظهار مي دارد: بايد به اين سوال پاسخ داده شود كه هدف از ازدواج چيست؟ غرب زدگي عامل اين اختلافات و مشكلات است. در صورتي كه اگر ازدواج ها براساس شناخت و ادراك متقابل و اعتقادات قوي بنيان گذاري شود و دختران به اين فكر كنند كه آينده من با شوهرم تامين خواهد شد هيچ وقت به طلاق فكر نمي كنند كه بهاي آن معامله و سوداگري بر سر مهريه اتفاق بيافتد.

وي تاكيد مي كند كه در گفت و گو با مسئولان ذي ربط اعلام شده كه ۷۲ درصد طلاق ها از جانب زنان تقاضا مي شود كه در اين صورت نمي توان انتظار داشت جامعه بر پايه خانواده هاي مستحكم باشد در صورتي كه با رفع شبهات آينده اقتصادي زن و شراكت از زندگي زناشويي با تقسيم اموال مي توان اين مشكل را حل و فصل كرد.
و شايد اين بهترين راهكاري باشد كه به دور از شعار زدگي بتوان به آن جنبه عملياتي بخشيد.

پريسا جلالي