بانکی دات آی آر: تاریخچه‌ی پیدایش روز جهانی زبان مادری به حرکتهای دانشجویان دانشگاههای بنگلادش در سال ۱۹۵۲ برمی گردد. زمانی که تعداد زیادی از دانشجویان بنگالی در اعتراض به تحمیل زبان اردو به عنوان زبان رسمی و دیوانی در بنگلادش (پاکستان شرقی آن زمان) توسط دولت پاکستان در محوطه دانشگاه داکا توسط ماموران دولت پاکستان به رگبار بسته شدند. دانشجویان با هدف به رسمیت شناساندن زبان مادری مردم سرزمین شان یعنی زبان «بنگلا» یا «بنگالی» اقدام به تظاهرات وسیع نمودند. زبان رسمی که در مدارس و دانشگاههای بنگلادش در آن زمان تدریس می شد. زبان پاکستانی (اردو) بود. تظاهرات گسترده دانشجویان و اساتید دانشگاه داکا در روزهای ۲۱ و ۲۲ فوریه سال ۱۹۵۲ اتفاق افتاد و ماموران دولت پاکستان در تیراندازی به دانشجویان و اساتید دانشگاه تعدادی از آنان از جمله ابوالبرکت استاد دانشگاه داکا، رفیع الدین احمد دانشجو، شوفیر رحمان کارمند عالیرتبه دادگاه عالی بنگلادش را کشتند؛ اما ایستادگی و مقاومت دانشجویان، اساتید دانشگاهها و فعالان فرهنگی بنگلادش باعث شد که در سال ۱۹۵۶ مجدداً زبان بنگالی به رسمیت شناخته شود. تداوم مبارزات مردم و فعال سیاسی و فرهنگی باعث شد که در سال ۱۹۷۱ بنگلادش از پاکستان جدا و استقلال پیدا کند.
پس از استقلال، مراسم روز ملی زبان مادری در بنگلادش همه ساله در ۲۱ فوریه با شکوه خاص برگزار می شد تا اینکه در ۱۷ نوامبر ۱۹۹۹ سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) پیشنهاد رسمی کشور بنگلادش برای اعلام ۲۱ فوریه به عنوان «روز جهانی زبان مادری» را پذیرفت و ۱۸۸ کشور عضو یونسکو از جمله جمهوری اسلامی ایران به آن رای داده و آنرا تائید کردند. پس از آن برای اولین بار مراسم روز جهانی زبان مادری در فوریه سال ۲۰۰۰ در پاریس با حضور نمایندگان کشورهای مختلف جهان، زبان شناسان و دبیر کل سازمان یونسکو برگزار شد.
زبانها عامل ارتباط، ادراک و تامل بوده و ترسیم کننده‌ی مسیری هستند که خط واصل گذشته، حال و آینده است. انسانها در مناطق جغرافیایی مختلف با گذشته و تاریخ خاص خویش زاده می‌شوند و ارزشها، آداب و رسوم و باید و نبایدهای مختلف و شیوه های زندگی به تناسب و تدریج از طریق زبان به آنها آموخته می‌شود.
امروزه در سطح جهان بیش از ۶۰۰۰ گونه زبانی مختلف وجود دارد که این زبانها در طول تاریخ و در یک جغرافیای خاص بوجود آمده اند. این تنوع و تعدد زیاد زبانی بیانگر توانایی انسان برای ایجاد ابزار ارتباط است. اما در عصر ارتباطات و دهکده جهانی فقط چند زبان بصورت جهانی در آمده اند. در حالیکه خطر نابودی و از بین رفتن برخی از گونه های زبانی مخصوصاً زبانهایی که توسط جمعیت های کمتر و بی قدرت مورد استفاده هستند، وجود دارد.
در مقام مقایسه وقتی که زیست‌شناسان با صرف وقت و هزینه‌های هنگفت سعی و تلاش دارند تا نسل فلان جانور یا یک گیاه خاص را از خطر انقراض و نابودی محافظت کنند، آیا شایسته نیست که این حساسیت درمورد زبانها، که میراث بشری و حاوی و حامل مجموعه ای از ارزشها و نگرشهای انسانها در طول تاریخ هستند، توسط فرهنگ شناسان به کارگرفته شود؟
زبان مادری نخستین زبانی است که نوزاد از بدو تولد با آن سروکار دارد و وقتی که در آغوش پر مهر و محبت مادر شیر می‌خورد آنرا می‌شنود. دقیقاً به همین دلیل عنوان “زبـــان مـــادری” به خود گرفته است زبان مادری هویت انسان را شکل می دهد و حامل فرهنگ گذشته و گذشتگان به ما و ما به آینده و آیندگان است. نیـچـه فیلسوف آلمانی گفته است «ترجمه لفظ به لفظ زبان خیانت است». هایدگر دیگر فیلسوف آلمانی می گوید «زبان مادری قلب احساس و الهام انسان است . بنابراین کسانی که با زبان مادری در می افتند در واقع با عمیق ترین جنبه هویتی انسان مبارزه می کنند و پیروز نخواهند شد». جنوا اسپیترمن استاد زبان شناسی دانشگاه میشیگان در این ارتباط می گوید که: «اگر شما آموزش و ترویج یک زبان را ممنوع و غیر قانونی کنید، در نهایت آن زبان را حذف می کنید و با از بین بردن آن زبان، فرهنگ آن گروه زبانی از انسانها را نابود می کنید و در نهایت، خود آن مردم را حذف و از بین می برید. ممکن است که آن گروه از انسانها بصورت جسمی و فیزیکی از بین نروند، اما آنها دیگر خودشان نیستند، بلکه تبدیل به دیگرانی شده اند که به زبان و فرهنگ دیگری تعلق دارند. آنها هویتشان را از دست داده و دیگر موجودیت ندارند».
البته در کنار زبان مادری، انسانها به زبان مشترکی هم نیاز دارند تا بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. در ارتباط بین دو یا چند گروه زبانی همیشه یک زبان مشترک لازم است. در دنیای کنونی این مشکل بیشتر در کشورهایی وجود دارد که چند قومیتی بوده و دارای تنوع زبانی هستند. در این موارد معمولاً زبان مشترک جامعه، زبان گروه اکثریت یا قومیت غالب است که بصورت زبان رسمی کشور در می‌آید و ارتباطات و آموزش با استفاده از زبان رسمی انجام می شود.
استفاده و تاکید بیش از حد بر زبان رسمی به تدریج و در طول زمان باعث به حاشیه راندن سایر زبانها شده و استفاده های تدریجی و مداوم سایر زبانها از زبان رسمی باعث جایگزین شدن کلمات، عبارات و واژه های زبان رسمی در سایر زبانها می شود.
منبع: سایت دکتر قادرمرزی
► هزینه سالانه یک خانوار شهری چقدر است؟
بانکی: پیشخوان روزنامه های اقتصادی 2 اسفند 94 ◄
