دلايل عمده استفاده از پايانه پوز در كشورهاي مختلف

تاريخچه نظام‏هاي پرداخت در كشور ايران
در سال‏هاي اخير با كاهش نسبت ارزش واقعي به ارزش اسمي اسكناس و مسكوك درايران، سهم ابزار اخير در حجم پول كاهش قابل توجهي داشته و جاي خود را به پرداخت‏هاي مبتني بر انواع چك خصوصاً چك‏هاي مسافرتي و تضميني داده است.

معرفي ابزارهاي نوين پرداخت الكترونيك به سال 1370 و آغاز به كار خدمت عابر بانك سپه بازمي‏گردد كه اولين نمونه از كارت‏ها را با قابليت برداشت از پايانه‏هاي خود پرداز در اختيار مشتريان شبكه بانكي قرار داد.

طي سال‏هاي گذشته اكثريت قريب به اتفاق بانك‏هاي كشور خدمات كارت - برداشت را به مشتريان خود ارائه داده‏اند. بهره‏گيري از خدمات مزبور، عمدتاً با هدف توسعه كاربري باجه‏هاي الكترونيك به جاي باجه‏هاي شعب و تحويل نقد به مشتريان بوده است. ارائه خدمات مزبور تا كنون براي مشتريان، مستلزم صرف هزينه نبوده و در آينده نزديك نيز با توجه به سياست توسعه و جايگزيني پرداخت‏هاي الكترونيك، به نظر نمي‏آيد كارمزدي متوجه دارندگان كارت گردد.

شبكه كارت‏هاي بانكي در جمهوري اسلامي ايران از سال 1381 و با آغاز فعاليت شبكه تبادل اطلاعات بين بانكي شتاب به عنوان سوئيچ ملي كارت به صورت يكپارچه عمل نموده و در حال حاضر كليه كارت‏هاي صادره بانك‏ها در كليه پايانه‏هاي نصب شده سراسر كشور پذيرش مي‏گردند.

مركز شتاب، تحت نظارت اداره نظام‏هاي پرداخت راهبري گرديده و اين واحد پس از تهاتر اقلام مربوط به تراكنش‏هاي كارت‏هاي بانكي تا نيمروز بعد، مبالغ مربوط به تسويه بين بانكي را در حساب تسويه ريالي بانك‏ها نزد اداره معاملات ريالي اعمال مي‏نمايد.

استفاده از خدمات مركز شتاب هيچ هزينه‏اي براي دارندگان كارت ندارد. اين در حالي است كه بانك‏هاي عضو مركز مزبور ضمن توافق با يكديگر، مبالغي را تحت عنوان كارمزد استفاده از پايانه به يكديگر مي‏پردازند.

سهم كارت‏هاي اعتباري در ميان كارت‏هاي صادره شبكه بانكي، در حال حاضر بسيار اندك بوده و از سه درصد مجموع كارت‏هاي بانكي فعال تجاوز نمي‏كند.

با توجه به اهميت چشمگير كارت‏هاي اعتباري در توسعه خدمات مربوط به تسهيلات خُرد براي عموم مردم و همچنين اثر آن بر توسعه شبكه‏هاي پايانه فروش در مراكز خريد، بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران با همكاري شبكه بانكي، برنامه‏هاي فشرده‏اي را به منظور پيشبرد طرح‏هاي عمده صدور و راهبري كارت‏هاي اعتباري در دستور كار دارد. همچنين در راستاي توسعه پرداخت الكترونيكي از طريق انتقال الكترونيكي وجوه و جايگزيني پرداخت‏هاي نقدي با آن، بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران مقرراتي را براي مشاركت بخش خصوصي و همكاري آن با شبكه بانكي جهت توسعه شبكه پايانه فروش الكترونيكي تهيه، تصويب و ابلاغ نموده است.

ضوابط بانكي در خصوص استفاده از دستگاه‏هاي كارتخوان
طبق ضوابط، بانك‏ها حق ندارند در محل شعبات خود از دستگاه‏هاي كارتخوان فروشگاهي استفاده نمايند كه البته يكي از دلايل گسترش انتشار چك پول‏ها و مشكلات مردم در انجام فعاليت‏هاي بانكي تلفيقي (سنتي و الكترونيك )، همين محدوديت خودساخته مي‏باشد.

از بانك مركزي انتظار مي‏رود مانند پارادايم جديد سازمان‏هاي اروپايي، به تعالي سازي فرايندها بيش از تعالي سازي سيستم‏ها اعتنا داشته باشد. به عبارت ديگر، در فرايند نقل و انتقال پول به شيوه تركيبي (جمع سنتي با الكترونيك)، تعالي سازي پياده شود. به طور مثال، اگر كسي با كارت پول ملي بخواهد به يك حساب الكترونيك صادرات مبلغي واريز نمايد، ابتدا بايستي درصف بانك ملي بايستد و پس از دريافت پول يا چك پول، در صف بانك صادرات بايستد و مبلغ مورد نظر را حواله نمايد. نتيجه اين كه روش‏هايي كه مي‏تواند در كاهش تقاضاي چك پول تأثير بگذارد، بهتر است مورد توجه واقع شوند.

دلايل عمده استفاده از پايانه پوز در كشورهاي مختلف
حذف خدمات قابل ارائه توسط پايانه‏هاي فروشگاهي (پوز)، اثر مستقيم بر عرضه خدمات كارت‏هاي بانكي دارد.

اين امر باعث شده است امروزه از اين ابزار در سطح گسترده جهت ارائه خدمات مالي و بانكي در فروشگاه‏ها استفاده شود.

بر اساس تحقيقات انجام شده توسط موسسه "تحقيقات بانكداري خرد"، دلايل عمده استفاده از پايانه پوز در كشورهاي مختلف عبارت است از:
1- تقاضاي عمومي براي انجام مبادلات به وسيله كارت‏هاي بانكي.
2- رقابت بين فروشگاه‏ها.
3- جايگزيني روش‏هاي سنتي با مكانيزه.
4- تسهيل در امور حسابداري و مسائل مرتبط با آن.
5- تقاضا از جانب توريست‏ها

پايانه فروشگاهي در حكم يك واسطه و پردازشگر، قابليت رمز نگاري و رمز گشايي پيام‏هاي ارسالي و دريافتي را داشته و به صورت مستقل از صندوق فروشگاه نسبت به انجام تراكنش با مركز اقدام نموده و ريز تراكنش‏ها و وجوه منتقل شده را جهت تسويه حساب الكترونيكي در حافظه خود نگهداري مي‏نمايد.
امنيت پايانه فوق به حدي قابل اطمينان است كه مي‏توان با خاطر آسوده آن را در فروشگاه نصب نمود تا متقاضيان با استفاده از آن خريد نمايند.

منبع: خبرگزاری موج

► خود پردازهای بد؟!
تحليل بانك جهانى از اوضاع ايران ◄