چهارشنبه سوری که نشانی از پاکی ایرانیان دارد نام جشنی است که هموطنان در سه شنبه پایانی برگزار و با آن به استقبال عید نوروز می روند.
چهارشنبه سوری، جشنی برای شادمانی مردم و دربرگیرنده بسیاری از رسم های زیبای ایران کهن همچون قاشق زنی، کوزه شکستن، شالگردانی، فالگوش ایستادن و آتش بازی است.
هدف از برپایی این جشن این است که ایرانیان طبق رسوم نیاکان خود، دفع شر و بلا را انجام داده و برای برآورده شدن آرزوهایشان این مراسم را برگزار می کنند.
چهارشنبه سوری یک جشن نوروزی و بهاری است که تاریخچه آن به قرن ها پیش باز می گردد. در این شب بچه ها در کوی و برزن آتش های بزرگ و کوچکی برافروخته و از روی آن می پرند و شعر «سرخی تو از من، زردی من از تو» را می خوانند.
واژه سور در ادبیات فارسی به معنای جشن، مهمانی و سرخ آمده، جشن سور از زمان ایران باستان در ایران برگزار شده، در ایران کهن، هر سال دارای 12 ماه و هر ماه دارای 30 روز بوده که هر روز از این 30 روز دارای اسامی مشخص است که یکی از این شبها به نام چهارشنبه سوری در شب آخرین چهارشنبه سال بوده است.
* چهارشنبه سوری جشن فارسی زبانان
رسوم چهارشنبه آخر سال نه تنها در بین ایرانیان وجود دارد و اکثر ایرانیان به برپایی این جشن تمایل خاصی دارند بلکه این جشن کهن در خیلی از کشورهای فارسی زبان مانند افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان و چند کشور دیگر برگزار شده و مردم به برپایی جشن و سرور می پردازند.
یکی از دلایلی که مردم همچنان به برپایی مراسم این شب مشتاق هستند می تواند متصل بودن چهارشنبه سوری به عید نوروز باشد و اینکه مردم در این شب کاملا وارد جو عید سال نو شمسی می شوند.
* چهارشنبه سوری در شاهنامه
در شاهنامه فردوسی نیز به این جشن کهن ایرانیان اشاره شده، این جشن به این زیبایی فلسفۀ زیبایی هم دارد. چهارشنبه سوری در حقیقت نشانی از پاکی ایرانیان است، ایران پرمهر به راستی این چنین است.
در شاهنامه، شاهکار فردوسی شاعر بلند آوازه ایران درباره دلیل نامگذاری روز چهارشنبه آخر سال به عنوان چهارشنبه سوری آمده، «سیاوش یکی از مظلومترین چهره های شاهنامه است که وقتی زن پدرش سودابه، به او دل بست هرگز به مکر نامادری گرفتار نشد، تا اینکه این جسارت به گوش پدرش کیکاووس رسید و مورد خشم او واقع شد. سیاوش از پدر خواست تا برای اثبات پاکی و بیگناهی اش از هفت تونل آتش گذر کند و اگر سالم بیرون آمد، آن را دلیل بی گناهی اش بداند».
طبق گفته فردوسی، این آزمون آتش در آخرین سه شنبه سال رخ داد و سیاوش سرافرازانه بیرون آمد. به دستور پدر قرار شد که فردای آن روز یعنی چهارشنبه در وسط میدان اصلی شهر، سوری (مهمانی) به همه مردم بدهند که چهارشنبه سوری شد و این روز جشن ملی شناخته شد.
* تاریخ بخارا اولین نشانه چهارشنبه سوری
نخستین و کهن‌ترین کتابی که در آن به جشن آتش‌افروزی در شبی در پایان سال اشاره شده کتاب تاریخ بخارا نوشته ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی (286 تا 358 هجری قمری) است.
در این کتاب که به نام مزارات بخارا نیز شناخته می‌شود، واقعه‌ای به شرح زیر که در میانه سده چهارم و زمان «منصور بن نوح سامانی» روی داده نقل شده؛ «و چون امیر منصور بن نوح به مُلک بنشست، اندر ماه شوال سال سیصد و پنجاه، به امرا، فرمود تا آن سرای را دیگر بارعمارت کردند و هرچه هلاک و ضایع شده بود بهتر از آن به حاصل کردند. آن گاه امیر به سرای بنشست و هنوز سال تمام نشده بود که چون «شب سوری» چنانکه «عادت قدیم» است، آتشی عظیم افروختند. پاره‌ای از آن بجست و سقف سرای در گرفت و دگر باره جمله سرای بسوخت.
* نسل جدید از آیین‌های این جشن شناخت کافی ندارد
برخی کارشناسان مسائل اجتماعی معتقدند در سال‌های اخیر چهارشنبه سوری با حرکت به سوی خشونت، تحریف و استحاله شده و از اصالت خود فاصله گرفته است.
امروزه استفاده از مواد محترقه و آتش‌زا که بعضا دست‌ساز و خطرناک هستند بسیار رایج است و جایگزین آیین‌های کهن شده است. در چند سال گذشته، این شب همواره دارای آمار آسیب دیدگی و گاهی دارای تلفات جانی بوده است.
در این سالها برگزاری چهارشنبه سوری با آلودگی صوتی، آسیب به تابلوها و دیوارهای شهر و ایجاد فضایی خشونت‌آمیز و تنش‌زا همراه است به طوری که برخی شهروندان از رفت‌وآمد در خیابان‌ها بیم دارند.
این جشن با همراه شدن با ترقه ها و مواد آتش زا خطرآفرین و چهره ای خشن یافته و از معنای راستین خود دور شده است تا جایی که ماجراجویی گروهی از جوانان، سبب شده تا گروهی از سالمندان و کهنسالان که ایستادن در کنار جوانان در پای آتش را بسیار دوست می دارند، از بیم آسیب دیدن، نشستن در کنج خانه و پای تلویزیون را بر رفتن به کوچه و خیابان ترجیح دهند و این جشن ملی به گونه ای کم فروغ برگزار شود.
برای زنده کردن این رسم ها و آیین های زیبا، اراده ای استوار در اندازه ملی را باید به کار بست تا با شناساندن این رسم های زیبا در قالب فیلم، پویانمایی و دیگر برنامه های دیداری و شنیداری، بار دیگر، این جشن با همه رسم های آن اجرا شود و جایگاه باشکوه خود را در زندگی ما ایرانیان بازیابد.
